Πάλεψε πατέρα... Όπως πάλευες πάντα...

Ανοίγει η πόρτα. Όταν άνοιγε λίγο καιρό πριν ήσουν εσύ εκεί και με περίμενες. Τώρα δεν είσαι. Μπαίνω και προχωρώ. Όταν έμπαινα πριν λίγο καιρό σε αγκάλιαζα και σε φιλούσα. Τώρα προχωρώ στο κενό. Λίγο πιο μέσα ξεπρόβαλε κι αυτή κι εσύ ακολουθούσες. Τώρα είναι μόνη. Δεν ξέρω τι μου στοιχίζει πιο πολύ... Η μοναξιά σου στο δωμάτιο του νοσοκομείου ή η μοναξιά της στο σπίτι. Στρίβω δεξιά. Μπαίνω στο δωμάτιο με τις βιβλιοθήκες από κάτω έως πάνω. Ένας θησαυρός δίπλα στο σαλόνι. Πίνακες και φωτογραφίες ασπρόμαυρες ανθρώπων που λείπουν χρόνια. Χιλιάδες ονόματα ανθρώπων σε ράχες βιβλίων. Μάλλον οι πιο πολλοί δεν ζουν. Ο θάνατος είναι μια αλλαγή της ύλης. Έτσι είναι... έγραφε λίγο πριν εκτελεστεί ο μεγάλος κομμουνιστής δάσκαλος Νίκος Πλουμπίδης. Αλλά αυτοί στις ράχες ζουν κάθε φορά που κοιτάζω και ξεφυλλίζω τα τυπογραφικά στοιχεία που συνέθεσαν και μας πρόσφεραν. Γιατί μπορεί ο θάνατος να είναι μια αλλαγή της ύλης αλλά αυτοί είναι αθάνατοι. Σηκώνω το κεφάλι και δεν ξέρω που να πρωτοκοιτάξω αν και και έχω κοιτάξει ξανά και ξανά και ξανά προς όλους τους καλυμμένους τοίχους. Πώς γίνεται όμως πάντα να βρίσκω κάτι που δεν έχω προσέξει τόσα χρόνια. Τόσα χρόνια που μπαίνω και βγαίνω σε αυτό το δωμάτιο. Μυθιστορήματα, ιστορία, λεξικά, δοκίμια, τέχνη, ποιήματα... Ανάθεμα αν ξέρω και τι άλλο. Βγαίνω και πηγαίνω στο βάθος στο άλλο δωμάτιο. Αντικρίζω την παλιά, πολύ παλιά βιβλιοθήκη. Μια μακρόστενη τεράστια και παλιά. Την πρώτη σας (με τη μάνα). Την πρώτη μας (με τον αδερφό μου) έστω κι αν δεν ήταν με δικά μας βιβλία. Με τις εκδόσεις του "Γαλαξία", αυτές με τα ροζοπορτοκαλί εξώφυλλα με τους συγγραφείς από όλο τον κόσμο και τις εκδόσεις της "Εστίας" με τα άσπρα πολυκαιρισμένα εξώφυλλα. Και όλα αυτά με τη σφραγίδα σου με χρονολογία 1968. Καλά! Πόσα βιβλία αγοράσατε τότε! Με ποια εφόδια! Και δεν εννοώ μόνο τα υλικά. Φοβερό! Πάντα ένιωθα ένα δέος μπροστά σε αυτά όταν ήμουν παιδάκι. Τα κοίταζα και τα ξανακοίταζα. Μετά από δεκαετίες κατάλαβα. Και άρχισα να σου τα ζητάω για να τα διαβάσω. Κι εσύ με χαρά μου τα έδινες! Με όλη σου την ψυχή! Μόνο που κατέγραφες πάντα τι έπαιρνα εγώ και τι ο άλλος σου γιος. Πώ πω! Σε εσάς χρωστάω τη γνωριμία με πολλούς συγγραφείς! Με τον κόσμο τους. Η μεγαλύτερη σας κληρονομιά μετά την αγάπη σας. Κάποια στιγμή σταμάτησα να σου ζητάω βιβλία. Ένιωθα ότι χαλούσα αυτή τη σειρά των βιβλιοθηκών. Δεν έπρεπε. Οι βιβλιοθήκες είναι σάρκα από τη σάρκα μας. Είναι οι χιλιάδες ώρες που έχουμε ξοδέψει με όλη μας την ψυχή για να τις γεμίσουμε. Είναι το αίμα μας, οι αγωνίες μας οι προσωπικές και οι πολιτικές. Είμαστε εμείς... Κι όταν το εγώ γίνεται εμείς με το μοίρασμα είναι η μέγιστη πράξη. Το νόημα αυτής της ζωής. Βγαίνω και από αυτό το δωμάτιο και προσπερνώ άλλο ένα που κι αυτό βιβλία έχει. Πηγαίνω προς την έξοδο. Ανοίγω την πόρτα και φεύγω. Και δεν θέλω τίποτα άλλο από το να μπω την επόμενη φορά και να με περιμένεις. Να με αγκαλιάσεις και να με φιλήσεις. Να μπω στα δωμάτια με τα βιβλία και να μου πεις: Πάρε ότι θες. Κι εγώ να σου πω: Πατέρα, πάρε να διαβάσεις κάτι καινούριο που έγραψα... Έως τότε, πάλεψε για τη ζωή σου κι εγώ έχω άπειρη υπομονή να σε περιμένω. Κι εγώ κι η μάνα κι ο άλλος σου γιος...

Μια συζήτηση με τις εκδόσεις "Κόκκινη Βιβλιοθήκη"

Τα "φύλλα" είναι ένα ιστολόγιο που αγαπά την ανάγνωση, τη γραφή, τα βιβλία. Ο συντάκτης του γράφει για βιβλία που διάβασε, τις δικές του ιστορίες, γράφει για πολιτικοϊστορικά γεγονότα με αναφορές στη λογοτεχνία και τα ποιήματα. Αλλά πέρα από την απόλαυση της ανάγνωσης των μυθιστορημάτων (πάντα με ένα νόημα), υπάρχει και η στράτευση. Η πολιτική στράτευση! Κι αυτό είναι ολοφάνερο σ' αυτό το ιστολόγιο. Η εκτίμησή του στις στρατευμένες στην "Υπόθεση" για την αλλαγή αυτού του σάπιου κόσμου εκδόσεις είναι απεριόριστη! Εκδόσεις που δεν έχουν στόχο το κέρδος αλλά έχουν στόχο το κέρδος... Το κέρδος που θα έχουν όλοι οι άνθρωποι, η φύση, τα ζώα. Όλος ο πλανήτης! Αυτό, του τέλους της εκμετάλλευσης! Της ελευθερίας! 

Γι' αυτό λοιπόν τα "φύλλα" παρουσιάζουν με μεγάλη χαρά σήμερα μια μικρή κουβέντα που έγινε με τον Γ., μελος των εκδόσεων Κόκκινη Βιβλιοθήκη, εκδόσεων στρατευμένων κομμουνιστών με πολύ σπουδαίο και συγκινητικό έργο. Ολόψυχα τους εύχονται να συνεχίσουν!

Κόκκινη Βιβλιοθήκη λοιπόν! Γιατί κόκκινη;

H βάφτιση των εκδόσεων έγινε σε ένα καφενεδάκι στου Βύρωνα, που καθόμασταν στη μνήμη του συντρόφου μας Λουκά το 2014. Στις συζητήσεις για το πώς να ονομάσουμε τον μικρό μας εκδοτικό, έπεσε η ιδέα… άρεσε και από τότε την υιοθετήσαμε. Κόκκινη γιατί θέλαμε να δείξουμε το στίγμα μας και να αποδώσουμε  τον πολιτικό μας προσανατολισμό. Μη ξεχνάς ότι η Κόκκινη Βιβλιοθήκη είναι σάρκα από τη σάρκα της Βίδας.    

Βλέπω μια συγκεκριμένη περίοδο και θεματολογία της Ιστορίας που ασχολείστε στις εκδόσεις σας. Παίζει ρόλο όλη αυτή η προσπάθεια της επιθετικής και ανιστόρητης αναθεώρησης της Ιστορίας;

Ένας από τους λόγους που η ΚΒ ξεκίνησε να εκδίδει βιβλία ήταν και αυτός ο λόγος. Η πάλη μας ενάντια στον αναθεωρητισμό και στην λασπολογία πάνω στα ζητήματα που άνοιξε η πάλη του λαού μας την περίοδο Κατοχής- Αντίστασης-Εμφυλίου. Μια πολιτικοΐδεολογική πάλη με κάθε είδους αριστερούς και δεξιούς αντικομμουνιστές που τα μέλη μας έδωσαν και δίνουν με συνέπεια όλα αυτά τα χρόνια. Καρπός αυτής της πάλης είναι και η Κ.Β. ως εργαλείο γνώσης στα χέρια των προλετάριων αγωνιστών/στριών.   

Πες μας λίγα λόγια για την επαφή σας με τα δρώντα πρόσωπα εκείνης της εποχής που ζουν ακόμα και συναντιέστε κατά τη διάρκεια της ετοιμασίας των βιβλίων τους. Πώς αντιμετωπίζετε αυτή την εμπειρία; Πρακτικά, συναισθηματικά, πολιτικά.

Όπως καταλαβαίνεις είμαστε η τελευταία γενιά που μπορεί να έχει μνήμες με αγωνιστές/στριες από την δρακογενιά του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ και του ΔΣΕ. Προσωπικά μιλώντας ως εγγόνι μαχητών του ΔΣΕ που βρέθηκαν στην Τασκένδη ήταν στοίχημα να βρεθώ με όσα περισσότερα αντίστοιχα παιδιά/εγγόνια κινιόνταν πολιτικά στην Αθήνα και ενδιαφέρονταν να τυπώσουμε βιβλία ντοκουμέντα για το επαναστατικό ΚΚΕ και τον ΔΣΕ. 

Τελικά έπιασε τόπο αυτή η προσπάθεια και πλέον η Κ.Β. έχει αγκαλιαστεί από πλήθος ανθρώπων από την πολιτική προσφυγιά και έχουν βοηθήσει πολύμορφα έτσι ώστε να εκδοθούν βιβλία για τον ΔΣΕ και όχι μόνο.

Μόνο δύναμη μπορείς να πάρεις όταν έχεις βρεθεί με μαχητές και μαχήτριες του ΔΣΕ. Η Κ.Β. προσπαθεί να μεταδώσει αυτή τη δύναμη στους νεότερους και φυσικά να διαδώσει ιστορικές αλήθειες που δεν θέλουν να λέγονται από τη σημερινή ψευτοαριστερά και από τους δημοσιολόγους του αστικού μπλοκ φυσικά.  

Πόσους τίτλους έχετε εκδώσει; Κι αν θες πες μας μερικούς που θεωρείς ότι ξεχωρίζουν. Αν και όλοι φαντάζομαι είναι "παιδιά" σας!

Δίκιο έχεις, όλα τα βιβλία και οι μικρές μπροσούρες έχουν την φροντίδα μας και όλα έχουν το καθένα ένα «εσωτερικό» σκεπτικό για την προώθηση των πολιτικών ζητημάτων και στο σήμερα. Να σου πω ένα παράδειγμα. Τυπώσαμε την 6η Ολομέλεια του ΚΚΕ (1934) υπερασπίζοντάς την από την ιδεολογική επίθεση που δέχεται από τα διάφορα ρεύματα της "νέας αριστεράς", των τροτσκιστών αλλά και στο δοκίμιο της ιστορίας του σημερινού ΚΚΕ. Τα κομβικά ζητήματα που έθεσε το ΚΚΕ εκείνης της περιόδου είναι που το έκανε κόμμα πλατιών μαζών και το τροφοδότησε πολιτικοΐδεολογικά στην πάλη του για μια λαϊκοδημοκρατική Ελλάδα. Το έδωσα ως ένα μικρό παράδειγμα και δε θα σε κουράσω με τα πιο «ειδικά» ζητήματα περί των πολιτικών στοχέυσεων με τις εκδόσεις. 

Σύνολο έχουμε τυπώσει τρείς μπροσούρες και εφτά βιβλία.

Ξεχωρίζει για μένα η 2η έκδοση του Ημερολογίου του Καπετάν Διαμαντή γιατί για πολλά χρόνια ψάχναμε μέσα σε δεκάδες βιβλία για Ρούμελη και άλλες πηγές για να ξεκλειδώσουμε λέξεις και φράσεις μέσα από το Ημερολόγιο. Οι εκατό σημειώσεις του βιβλίου από την Κ.Β. είναι η καθεμία γραμμένη πραγματικά με πολλή δουλειά για να διασταυρωθεί και να πάρει τη θέση της κάτω από το συγκλονιστικό ημερολόγιο του Καπετάν Διαμαντή. Όμως υπάρχει και κάτι άλλο που θεωρώ ότι ξεχωρίζει πέρα από τα ίδια ιστορικά ντοκουμέντα. Ότι μια γενιά ανθρώπων και νεότερων παιδιών έχουν μάθει να δουλεύουν συλλογικά και να φτιάχνουν εκδόσεις με προσανατολισμό τους το κομμουνιστικό κίνημα και την ιστορία του. Δεν υπάρχει πιο ωραίο πράγμα από το να βλέπεις νέους ανθρώπους να ασχολούνται με τον ΔΣΕ και την ιστορία του ΚΚΕ.

Ένα βιβλίο που είναι απίστευτο ντοκουμέντο είναι του μαχητή του ΔΣΕ Σπύρου Γιώτη «Δροπολίτη» γιατί περιγράφει όλη την πορεία τού ηπειρώτικου αντάρτικου μέχρι και την Τασκένδη αλλά και μετά αυτά που τράβηξαν οι ζαχαριαδικοί από τους πραξικοπηματίες. Νομίζω όμως ότι όσο με αφήνεις θα αρχίζω να μιλώ για κάθε βιβλίο ξεχωριστά και θα γίνει η ανάρτηση σεντόνι, οπότε και σταματάω…

Θα σου πω κι εγώ έναν δύο που ξεχωρίζω: Είναι το "Ημερολόγιο του Καπετάν Διαμαντή. Και το κάπως πιο προσωπικό για εσένα "Από τους Χιονάδες του Έβρου στις Λαϊκές Δημοκρατίες και την Πολιτική Προσφυγιά". Πες μου δυο λόγια.

Εδώ με βάζεις σε κάτι πιο συναισθηματικό, πολιτικό αλλά και εσωτερικό για τη προσωπική μου πολιτικοποίηση. Σε αυτό το βιβλίο μαζί με τον παππού μου ο οποίος είναι παιδί του Εμφυλίου, γιός μαχητή του ΔΣΕ από τον Έβρο, καταγράφουμε την ιστορία της οικογένειας. Χάθηκαν τρείς μαχητές του ΔΣΕ, όλοι μέλη της οικογένειας σε μάχες στον Έβρο και στον Γράμμο. Έζησε μονάχα ένας ο Πασχάλης, προππάπους μου. Βρήκα όσα περισσότερα διάσπαρτα στοιχεία μπορούσα, μιλάμε για διαλυμένες οικογένειες μετά το 1949 και με την βοήθεια του παππού μου καταφέραμε να βγάλουμε μια έκδοση που έρχεται να προστεθεί στην πάλη ενάντια στη λήθη και να αναδείξει τον δημοκρατικό Έβρο και την λαϊκή πάλη με τον ΔΣΕ και το ΚΚΕ μπροστάρη. Είναι από τα βιβλία που μόλις εκδόθηκε έκλαψα γιατί μπορεί η οικογένεια να χωρίστηκε για πάντα και ηττημένη να βρέθηκε στις λαϊκές δημοκρατίες και την ΕΣΣΔ  αλλά ένιωσα ότι αυτό το βιβλίο κάπως την ξαναδένει…

Σε ξαναγυρίζω λοιπόν στο βιβλίο γι' αυτή την εμβληματική μορφή του τόπου μας, τον Καπετάν Διαμαντή. Μου έρχεται  στο μυαλό η εκδήλωση που έγινε στην ταράτσα του χώρου σας (Πολιτική Ταξική Οργάνωση "Βίδα"). Θα ήθελα να μας πεις πως βλέπετε το συνδυασμό εκδόσεων βιβλίων με το ευρύτερο πολιτιστικό κομμάτι. Να πω στους αναγνώστες και τις αναγνώστριές μας ότι ήταν μια υπέροχη καλοκαιρινή βραδιά που πέρα από την παρουσίαση του βιβλίου και τη συζήτηση είχε κι ένα μουσικό μέρος με μουσική της Στερεάς Ελλάδας και με μουσικούς που μας μάγεψαν και μας οδήγησαν στην εποχή και εκείνον τον τόπο. 

Η πολιτιστική εκδήλωση που αναφέρεσαι ήταν για όλες και όλους μια βραδιά αξέχαστη. Ανέδειξε τον ευρύτερο λαϊκό πολιτισμό του τόπου μας. Τα τραγούδια που επιλέχθηκαν από τους συντρόφους μουσικούς μας έδεσαν τις ηρωικές στιγμές του ΔΣΕ και των μαχητών του και ανέδειξαν και άλλες πλευρές των ανθρώπων με τα δίκοχα και το «Δέλτα σε κύκλο». Σκέψου σε πόσες μαρτυρίες αγωνιστών της Ιης και ΙΙης Μεραρχίας έχουμε διαβάσει αγαπημένα δημοτικά τραγούδια που σιγοτραγουδούσαν ή και χόρευαν οι μαχητές και οι μαχήτριες στο λίγο ελεύθερο χρόνο που είχαν στην ανάπαυλα των συνεχόμενων μαχών… Το ζήτημα που θέτεις για τον συνδυασμό εκδόσεων με το ευρύτερο πολιτιστικό κομμάτι είναι αλληλένδετο και νομίζω θα συμφωνήσεις και συ με την πολύ καλή δουλειά που κάνεις με τις βιβλιοκριτικές σου στα "φύλλα". Ο αγώνας όλων μας για την ανάδειξη μιας λαϊκής-προλεταριακής κουλτούρας σε όλα τα πεδία είναι ένας αγώνας ζωής, ένας αγώνας που πρέπει να προωθεί έναν άλλο πολιτισμό και να μην αφήνει το μονοπώλιο του πολιτισμού στα χέρια των εκμεταλλευτικών τάξεων και της ιμπεριαλιστικής προπαγανδιστικής μηχανής. Θα χαρώ πραγματικά στην επόμενή μας συνάντηση να μιλήσουμε για τα ζητήματα της τέχνης και δημιουργίας ευρύτερα και πως χρειάζεται να πολεμηθεί με αυτά η μοιρολατρία, η ηττοπάθεια, ο πεσιμισμός, η αλλοτρίωση και να δίνουν διέξοδο ατσαλώνοντας τους καταπιεσμένους προς τον αντικαπιταλιστικό αγώνα και την πανανθρώπινη λευτεριά.

Η συνέχεια ποια είναι; Τι ετοιμάζετε; 

Η συνέλευση θα αποφασίσει. Στην έφερα… Το σίγουρο είναι ότι θα βγει ένα βιβλίο ντοκουμέντο για τον ΔΣΕ που ετοιμάζεται ενώ έχει μπει μπροστά και μια ανθολόγηση δημοσιευμένης αρθρογραφίας πάνω σε ζητήματα διαπάλης και υπεράσπισης του ΔΣΕ και του επαναστατικού ΚΚΕ από τους «αριστερούς» και δεξιούς αναθεωρητές.

Κλείνοντας θέλω να πω ένα μεγάλο μπράβο για τα "φύλλα" και όλη τη δουλειά που γίνεται και ιδιαίτερα να ευχαριστήσω για την στήριξη των "φύλλων" στην Κόκκινη Βιβλιοθήκη ως εκδοτικό κινηματικό εγχείρημα σε μια εποχή ψεμάτων, λάσπης και αντικομμουνιστικών ιδεολογημάτων. 

Ενδιαφέρον θα είχε μια μεγαλύτερη και διεξοδικότερη συζήτηση με περισσότερα ζητήματα που θα τυπωνόταν σε μια μπρουσούρα! Έτσι κι αλλιώς το χαρτί είναι αυτό που αγαπάμε! Επιφυλασσόμαστε λοιπόν!

Για τα βιβλία της Κόκκινης Βιβλιοθήκης μπορείτε να επικοινωνήσετε στο: kokkinivivliothiki@gmail.com καθώς και με τη σελίδα τους στο facebook: Κόκκινη Βιβλιοθήκη 

Διαβάστε ακόμα:

Το Ημερολόγιο του Γιάννη Αλεξάνδρου (Διαμαντής)

 

Τα "φύλλα" στην ηρωική γη της Παλαιστίνης...

Στους αδερφικούς φίλους Γιώργο και Νίκο...

Με μεγάλη συγκίνηση βλέπω και ξαναβλέπω τη φωτογραφία με τα "φύλλα" στην ηρωική Παλαιστίνη. Στην ηρωική πόλη της δυτικής όχθης Ραμάλα. Στην περιοχή που αποκόπηκε βίαια όπως κι η Γάζα από το υπόλοιπο σώμα της παλαιστινιακής γης. Ανάμεσα σε αυτόν το Γίγαντα Λαό που αγωνίζεται για τη γη και την αξιοπρέπειά του ενάντια σε όλους τους ιμπεριαλιστές του πλανήτη. Με κύριο και πρώτο τον δυτικό κόσμο. Μια μέρα σαν σήμερα πριν από ογδόντα χρόνια η Αθήνα απελευθερώθηκε από τους Ούννους. Σε μια μέρα όπως η σημερινή το μυαλό δεν μπορεί, όπως βέβαια και κάθε μέρα, παρά να είναι εκεί. Στη γη της Παλαιστίνης. Μέχρι και τη δική της ολοκληρωτική απελευθέρωση. Απελευθέρωση για πάντα, κι όχι όπως στον τόπο μας για λίγες μέρες...

Λογοτεχνικές λεπτομέρειες #2 : Για τους λάτρεις του Κώστα Βάρναλη...

Είναι αυτές οι μικρές λογοτεχνικές χαρές που ενώ για άλλους είναι ανεξήγητες σε εμάς δημιουργούν μια εσωτερική ευφορία κι ένα χαμόγελο για αυτή την ανακάλυψη στο χώρο των γραμμάτων..., έγραφα στις προηγούμενες λογοτεχνικές λεπτομέρειες για τον Ηλία Βενέζη (ανάρτηση που μπορείτε να διαβάσετε εδώ: Λογοτεχνικές λεπτομέρειες #1: Για τους λάτρεις της "Αιολικής Γης" και του Ηλία Βενέζη...). Αυτή τη φορά, τα "φύλλα" για άλλη μια φορά ασχολούνται με τον μεγάλο Κώστα Βάρναλη και με χαρά παρουσιάζουν το πώς χρωστάμε το φαινόμενο αυτό, τον Γίγαντα αυτόν των Νέων Ελληνικών Γραμμάτων, τον ποιητή, συγγραφέα, χρονικογράφο, ερευνητή, αγωνιστή στον μεγαλύτερο του αδερφό! Γιατί αν δεν ήταν αυτός και η πείνα του μικρού Κώστα όλος αυτός ο θησαυρός του έργου του δεν θα υπήρχε και δεν θα είχε διαμορφώσει γενιές και γενιές! 

Πώς δεν ήθελα να σπουδάσω 

Στα 1898 τελείωσα το σκολειό - την έβδομη τάξη. Όσο έφτανε η άνοιξη και το καλοκαίρι, τόσο η ανυπομονησία μου μεγάλωνε πότε θα φτάσει η βλογημένη  εκείνη ώρα πού θ' "ανακτήσω" την ελευθερία μου• δε θα έχω να διαβάζω, δε θα φοβάμαι τους δασκάλους, δε θα με δέρνει πια ο αδερφός μου... θα μάθω μια τέχνη να γίνω "άντρας", όπως τόσα παιδιά, που τελειώσανε το σκολειό τα περασμένα χρόνια. Ήλιος, θάλασσα, δέντρα και βουνά θα είναι από 'δω και μπρος το δικό μου βασίλειο, όπως είναι και των πουλιών.

Καμία πιθανότητα δεν υπήρχε να πάω σε γυμνάσιο. Λέγανε [...] πώς πρέπει να σπουδάσω, γιατί "παίρνω τα γράμματα". Μα λεφτά δεν υπήρχανε. Μας είχε καταχρεώσει ο δεύτερος αδερφός μου, που σπουδαζε. [...]. Εγώ που άκουγα αυτές τις κουβέντες, αισθανόμουνα μεγάλη ευγνωμοσύνη για τη φτώχεια μας, γιατί αυτή θα με έσωζε από το να συνεχίσω τη ζωή της σκλαβιάς και του τρόμου. 

Όμως τα πράγματα δεν ήρθαμε όπως τα περίμενα.  Άμα τελείωσα το σκολειό, έπεσα με τα μούτρα στα παιχνίδια κι όλη την ημέρα την περνούσα τσίτσιδος στη θάλασσα μαζί με την παρέα μου. Χαιρόμουνα την "ελευθερία" μου με όλο μου το είναι και τρόπος δεν υπήρχε να συμμαζευτώ.

Μια μέρα ο αδερφός μου με παίρνει κατά μέρος και μου λέγει:

- Ν' αφήσεις τα παιχνίδια και τη θάλασσα... Να καθήσεις να διαβάζεις, γιατί θα σε στείλουμε στα "Ζαρίφεια Διδασκαλεία" της Φιλιπούπολης.

Κεραυνός!

- Και με τι χρήματα μουρμούρισα;

- Θα δώσεις εξετάσεις για υπότροφος. [...]

- Δεν πάω, λέγω του αδερφού μου αποφασιστικά. Δεν θέλω γράμματα. Θέλω να μάθω τέχνη.

Απ' όλες τις τέχνες προτιμούσα τη ραφτική. Ήταν ένα ραφτάδικο στη γειτονιά μας. Έβλεπα τους καλφάδες από το παράθυρο να κάθονται το ένα πόδι πάνω στο άλλο, να ράβουνε με τις μακριές τους βελόνες, να πίνουμε καφέ, να καπνίζουν και να λένε αστεία! Μου φαινότανε τέχνη καθαρή και φανταζόμουνα, πως γρήγορα θα τη μάθω και θα γίνω κι αφεντικό. Και θα λέω αστεία!

-  Ο αδερφός μου κόρωσε.

-  Θα πας μου λέγει, ή θα σε σπάσω στο ξύλο. 

- Προτιμω να πνιγώ στη θάλασσα, παρά να πάω ν' αποτύχω στις εξετάσεις και να ρεζιλευτώ [...]

Έτσι αντιστάθηκα με πείσμα κάμποσες μέρες στον αδερφό μου. Επειδή όμως επίμενε και γινότανε κάθε φορά αγριότερος, έλαβα τη μεγάλη απόφαση να φύγω από το σπίτι. 

Ήτανε, θυμάμαι μεσημέρι κι η μητέρα μου τηγάνιζε στο πλυσταριό κεφτέδες. Πήρα ένα μεγάλο κομμάτι ψωμί, πήγα δίπλα της και της ζήτησα έναν κεφτέ. Μου έδωσε.

Μ' αυτό το εφόδιο όλο όλο στο χέρι ξεπόρτισα και πήγα ν' αντικρύσω για πάντα τη ζωή και τους κινδύνους του φοβερού "Αγνώστου". Για πρώτο σταθμό της ηρωικής μου πορείας είχα επιλέξει μια λουτρόπολη, τα Λίτζια [...] Είχα πάει ως τώρα δυο-τρεις φορές στα Λίτζια κι ήξερα το δρόμο [...]. Ήμουνα δεκατεσσάρω χρονών. [...]

Και να τώρα μια καινούρια περιπέτεια. Εκεί που έπινα νερό από τη βρύση με το μπακιρένιο τασάκι, που ήτανε κρεμασμένο από το μοσλούκι με μια αλυσίδα, έρχεται ο Κακαγιάννης και μου λέει: 

-Ελα μωρέ, σε θέλει η νύφη σου [...]  που τήνε λέγανε Ντανίτσα.

Άμα την αντίκρυσα στην κάμαρα της στο ξενοδοχείο, ένιωσα μια τρεμούλα σ' όλο μου το κορμί. Ήταν ο φόβος, που με "ανακάλυψε", πως ήμουνα σκαστός [...]

Γιατί η Ντανίτσα κατάλαβε με τις πρώτες κουβέντες, πως η παρουσία μου εκεί χωρίς κανένα δικό μας μαζί μου ήτανε πολύ... ανώμαλη.

Γελαστή με ρώτησε:

- Τι κάνει ο Παναγιώτης; (ο μεγάλος μου αδερφός, ο "εχθρός" μου!)

- Καλά, απάντησα μασημένα. 

-Πεινάς; μου λέγει.

Είχα πείνα διαβολεμένη, να κατέβασα τα μάτια και δεν είπα τίποτα. 

Έδωσε αμέσως διαταγή στον Κακαγιάννη να μου φέρει ένα πιάτο φαγί [...]

- Που θα κοιμηθείς απόψε; 

- Στου Στέφανου το γιαπί.

- Να έρθεις να κοιμηθείς εδώ.

-Ένιωθα να μου κόβονται τα γόνατα.

- Θα έρθω, απάντησα δειλά. 

Ύστερα μου έδωσε μισό φράγκο για ν' αγοράσω σαν παιδί, ό,τι θα μου τραβούσε την όρεξη από το παζάρι, μου χάιδεψε τα μαλλιά κι έφυγα χωρίς να κοιτάξω πίσω.

Ως το βράδυ η καρδιά μου χτυπούσε. Να πάω; Να μην πάω; 

Προτίμησα να κοιμηθώ με τον Στέφανο στο γιαπί [...]

Την άλλη μέρα ο πατέρας του Στέφανου, που μυρίστηκε, πως ήμουνα, όπως ο Ομάρ ο άγιος φιλόσοφος Εμπεδοκλής "θεόθεν φυγάς τε και αλήτης" με φόρτωσε σε μια ταλίγκα (κάρο με τέσσερις ρόδες) και μ' έστειλε πίσω στον Πύργο (Μπουργάς της σημερινής Βουλγαρίας), κι έδωσε εντολή στον καροτσέρη και το βοηθό του να με παραδώσουνε στο σπίτι. 

Έτσι άδοξα και τόσο γρήγορα θα τελείωνε η πορεία μου προς το Άγνωστο! [...]

Λογάριαζα το ξύλο που θα έτρωγα από τον αδερφό μου, άμα έπεφτα στα χέρια του. Αυτός ο φόβος μ' έκανε όταν μπήκαμε στον Πύργο κι οδεύαμε για το σπίτι μου, να πηδήσω από την ταλίγκα και να εξαφανιστώ μέσα σε κάτι στενοσόκακα. 

Πήγα ευθύς στα γνωστά μου στέκια να συναντήσω τους φίλους μου που παίζανε. Αυτοί μου φέρανε ψωμί να φάγω [...]. Άμα όμως βράδιασε κι οι φίλοι μου πήγανε στα σπίτια τους, τότε μονάχα άρχισα ν' αντιμετωπίζω το πρόβλημα του που θα κοιμόμουνα απόψε.

Αν πήγαινα σε καμίας θείας μου ή στο σπίτι κανενός φίλου μου, θα ειδοποιούσανε αμέσως τους δικούς μου και θα με πιάνανε στη φάκα. Και τότες αλίμονό μου. 

Το ένα καλό φέρνει πολλά άλλα. Αποφάσισα κι εγώ να εμπιστευτώ το ζήτημά μου στην τύχη. [...]

Άυπνος, πεινασμένος, νικημένος από τη "μεγάλη ηρωική ζωή" αποφάσισα να πάω σπίτι μου να παραδωθώ κι ας γίνει ό,τι θέλει. Μα δεν έπρεπε να παραδωθώ χωρίς συνθηκολόγηση.

Πήγα λοιπόν και έστησα καρτέρι στη γωνία του δρόμου μας. Παραμόνευα από 'κεί, αν θα βγει καμιά αδερφή μου στην πόρτα μας. Δεν περίμενα και πολύ. Οι δύο μου αδερφάδες φανήκανε στην πόρτα και με είδανε. Αρχίσανε τις φωνές και μου φωνάζανε: 

- Έλα να φας!

- Δεν έρχομαι! (Έκανα το ζόρικο!)

- Έλα! Δε θα σε δείρουμε.

Μονάχα σα βγήκε η μητέρα μου και μου υποσχέθηκε πως δε θα με δείρουνε, πήγα σπίτι κι έφαγα.

Παραξενεύτηκα, πως όλοι τους ήτανε περισσότερο ευχαριστημένοι από εμένα. Γιατί είχανε πιστέψει, πως έπεσα στη θάλασσα και πνίγηκαν για να δώσω τέλος στα βάσανά μου. Είχανε πάρει τοις μετρητοίς τη φράση που είπα του αδερφού μου, πως προτιμώ να πνιγώ στη θάλασσα παρά να πάω στο γυμνάσιο. Κι ο αδερφός μου, ο μπάρμπας μου ο Γιαννιός κι ο  ξάδερφός μου ο Λεωνίδας όλη νύχτα γυρίζαμε στην παραλία του Πύργου με φανάρια για να βρούνε το πτώμα μου.

Πήγα λοιπόν στη Φιλιππούπολη, να δώσω εξετάσεις χωρίς ν' ανοίξω βιβλίο  [...].

Έδωσα εξετάσεις. Και ανάμεσα σε πλήθος παιδιά μελετημένα και προετοιμασμένα για το διαγωνισμό, εγώ ο απαρασκεύαστος ήρθα πρώτος. [...] Η ελπίδα μου ν' αποτύχω και να γυρίσω πάλι στον σπίτι μου, δεν ήταν ορισμένο από τη Μοίρα να πραγματοποιηθεί. [...]

Το απόσπασμα του κειμένου είναι από το βιβλίο, Κώστας Βάρναλης: ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΑ ΑΠΟΜΝΗΜΟΝΕΥΜΑΤΑ, ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΕΔΡΟΣ. 

Αυγουστιάτικος απολογισμός 2024

Λιόδεντρα, κυπαρίσσια, πεύκα, θάλασσες πεντακάθαρες και κρυστάλλινες, άνθρωποι που ξανανταμώσαμε και συγκινηνηθήκαμε και άνθρωποι καινούριοι που γνωρίσαμε στα ορεινά χωριά του νησιού μακριά από το δηλητήριο των πόλεων, μόνο μια αλεπουδίτσα αυτή τη χρονιά, λαγοί, κουνέλια σε περιβόλια, καθόλου πέρδικες φέτος στον τόπο που σε λίγες μέρες θα κυνηγούν οι κανίβαλοι (μακάρι να ζουν στα μέρη που δεν επιτρέπεται το κυνήγι και να τους βγάζουν τη γλώσσα τους), περιβόλια όχι τόσο πλούσια ελέω του αδηφάγου καπιταλισμού που ονομάζεται κλιματική αλλαγή, περιηγήσεις στα σκαρφαλωμένα σε απίθανα μέρη χωριά για τον φόβο των πειρατών, καφενεία, κολύμπι, κολύμπι, κολύμπι! Και μαζί τα βιβλία! Όπως στην Αθήνα είναι πανταχού παρόντα στη ζωή έτσι και αυτό το μήνα. Με τη διαφορά ότι εκεί παίρνουν το χρόνο και την απόλαυση που τους αναλογεί κι οχι την ταχύτητα της ανάγνωσης στα μικρά ή μεγάλα διαλείμματα μέσα στην ημέρα της πόλης για την ανάγνωση τους. Κι οι σελίδες τους είναι το ίδιο πολύτιμες με τη θάλασσα, με τη φύση, με την ανέμελη ζωή. Κι όχι πιο πολύτιμη από τις ασχολίες της πόλης... 

Μπήκα λοιπόν στον κόσμο της "Λειψυδρίας και των άλλων διηγημάτων της Τζένης Οικονομίδη, που την γνώρισα μια Κυριακή βράδυ μέσα από στις συχνότητες του δημοσίου ραδιοφώνου, την ώρα που στα απέναντι διαμερίσματα οι οθόνες φώτιζαν από ριάλιτυ και ποδοσφαιρικούς αγώνες,  αυτή και οι παρουσιάστριες με "έπεισαν" να μπω στον κόσμο των σελίδων της. Στη συνέχεια ταξίδεψα δις στη γειτονική Ιταλία! Συνάντησα παλιές γνώριμες και καινούριες συντρόφισσες, κομμουνίστριες και αναρχικές, οι περισσότερες δολοφονημένες και "αυτοκτονημένες" στα κάτεργα του ιταλικού κράτους. Γυναίκες μαχήτριες των Ερυθρών Ταξιαρχιών, των Ενόπλων Προλεταριακών Πυρήνων κι άλλων μαχόμενων οργάνωσεων και ομάδων. "Κι ας είμαστε γυναίκες" μας βροντοφωνάζουν οι γυναίκες που έκαναν τη δική τους έφοδο στον ουρανό... Συνάντησα και τους Ιταλούς παρτιζάνους στις τελευταίες φλόγες της Αντίστασης της γειτονικής χώρας. Την ιστορία ενός μαχητή της "Volante Rossa". Στη Βερακρούζ του Μεξικού μπήκα στον άγριο κόσμο της φτώχειας, των ναρκωτικών και του εμπορίου της του φτωχού Λατινοαμερικάνικου νότου. Εκεί που κρατική και παρακρατική μαφία πορεύονται χέρι χέρι. Γύρισα στη γενέθλια συνοικία μου. Την Καισαριανή! Για να διαβάσω για την τελευταία νύχτα του Ναπολέοντα Σουκατζίδη που δεν αντάλλαξε τη ζωή του με κάποιου άλλου κρατούμενου κομμουνιστή ακροναυπλιώτη αν και του χαρίστηκε από τον δήμιο διοικητή του στρατοπέδου συγκέντρωσης του Χαϊδαρίου. Μέσα από τις συγκλονιστικές σελίδες του ανέτρεξα σε όλη την κοινωνικοπολιτική ιστορία της Ελλάδας του πρώτου μισού του εικοστού αιώνα. Γύρισα ακόμα έναν αιώνα πίσω με την πένα αυτού του ακούραστου εργάτη των Γραμμάτων μας, του Παντελή Μπουκάλα! Για να διαβάσω μια αυτοβιογραφική εικασία του Γεωργίου Καραϊσκάκη και να μπω στον κόσμο εκείνης της εποχής μαγεμένος από τη γλώσσα του! Για να συνεχίσω αυτό το μπρος πίσω  μέσα σε αυτούς τους δύο αιώνες. Τελευταία στάση η Ελ Ντάμπα. Εκεί που εξόρισαν, μάντρωσαν, βασάνισαν, δολοφόνησαν δεκα χιλιάδες Εαμίτες και αγωνιστές της Εθνικής Αντίστασης οι διαχρονικά Εγγλέζοι "σύμμαχοι" μας με την αρωγή των πρώην συνεργατών των Ούννων που πλέον ήταν τα καινούρια τους φιλαράκια. Κι όλα αυτά με τα λόγια του Δημήτρη Χριστοδούλου που βασανίστηκε κι αυτός εκεί. Τον Δημήτρη Χριστοδούλου των δεκάδων μυθιστορημάτων, ποιητικών συλλογών, θεατρικών και τραγουδιών όπως τα "Βράχο, βράχο", "Δεν έχει δρόμο να διαβώ" κτλ... Η συνέχεια στην πόλη...

Η ΛΕΙΨΥΔΡΙΑ και άλλες ιστορίες, Τζένη Οικονομίδη, εκδόσεις ΘΕΜΕΛΙΟ

ΚΙ ΑΣ ΕΙΜΑΣΤΕ ΓΥΝΑΙΚΕΣ-ΙΣΤΟΡΙΕΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΡΙΩΝ, Πάολα Στατσόλι, εκδόσεις RED n NOIR

ΤΕΛΕΥΤΑΙΕΣ ΦΛΟΓΕΣ ΤΗΣ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗΣ,  Massimo Recchioni, εκδόσεις ΔΙΑΔΟΣΗ

ΕΔΩ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΜΙΑΜΙ, Φερνάντα Μελτσόρ, εκδόσεις ΔΩΜΑ

ΕΝΑ ΜΕΓΑΛΟ ΒΡΑΔΥ, Σπύρος Τζόκας, εκδόσεις ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΠΟΧΗ

ΤΟ ΜΑΓΟΥΛΟ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ, Παντελής Μπουκάλας, εκδόσεις ΑΓΡΑ

ΕΛ ΝΤΑΜΠΑ, Δημήτρης Χριστοδούλου, εκδόσεις Μετρονόμος

Διαβάστε ακόμα:

Αυγουστιάτικος απολογισμός...

HERMAN MELVILLE: ΜΟΜΠΙ ΝΤΙΚ Η ΦΑΛΑΙΝΑ

Για να γράψεις ένα μεγάλο βιβλίο, πρέπει να διαλέξεις ένα μεγάλο θέμα. [...] Αυτό που, άπαξ και το έβρισκε κανείς, ξεκαθάριζαν όλα τα υπόλοιπα. (HERMAN MELVILLE)

Μόμπι Ντικ! Τι απόλαυση! Τι αναγνωστική απόλαυση! Τι λογοτεχνία! Τι φιλοσοφία! Τι γνώσεις! Τι προχωρημένα μηνύματα για την εποχή του! Μόμπι Ντικ! Για χρόνια να το βλέπω στους πάγκους και τα ράφια των βιβλιοπωλείων! Όσα χρόνια είμαι συστηματικός αναγνώστης! Και να μην τολμώ να κάνω το βήμα! Όποτε όμως αργώ ή ακόμα καλύτερα παρά αργώ να διαβάσω ένα βιβλίο αποζημιώνομαι. Τα βιβλία έχουν τη στιγμή τους. Όταν τα διαλέγεις είναι σίγουρο ότι είναι αυτή! Ο Μόμπι Ντικ θα μπορούσε να είναι πριν είκοσι πέντε, πριν δεκαπέντε, τώρα ή σε δέκα χρόνια! Τυχερός που τον έζησα τώρα! Ήταν η στιγμή του! Χρόνια είχα, αν και ήθελα, να διαβάσω ένα μεγάλο μυθιστόρημα. Μεγάλο από όλες τις πλευρές. Τελευταία φορά ήταν το "Confiteor" του Ζάουμε Καμπρέ. Να βυθιστώ σε μια ιστορία και να μη μπορώ να βγω από αυτή ακόμα κι όταν δεν διαβάζω... Να την παίρνω μαζί  μου στη δουλειά, στην οδήγηση, στη βόλτα, παντού... Όσες και όσοι έχουν αγάπη για τη ναυτική λογοτεχνία του προπερασμένου αιώνα θα βυθιστούν σε αυτή την αναγνωστική περιπέτεια και θα την απολαύσουν! Βέβαια, ένα αριστούργημα για οποιονδήποτε δεν σημαίνει ότι το ίδιο θα ισχύει και για τις άλλες αναγνώστριες και αναγνώστες. Στην ουσία ο Μόμπι Ντικ δεν είναι μια ναυτική περιπέτεια. Είναι ο ναυτικός κόσμος των φαλαινοθήρων. Είναι ο κόσμος όλος. Ο εκμεταλλευτικός κόσμος που ζούμε, όλοι οι ωκεανοί, οι ιεραρχίες, ο αδηφάγος καπιταλισμός, η συντροφικότητα και πάνω απ' όλα η θάλασσα κι ο κόσμος που αυτή περικυκλώνει... Οι εννιακόσιες σελίδες  του Μόμπι Ντικ είναι ένα λογοτεχνικό θαύμα από όλες τις απόψεις. Φίλη αναγνώστρια και φίλε αναγνώστη που όποτε ψαχουλεύεις στα αδιάβαστα της βιβλιοθήκης σου το προσπερνάς, κάνε το βήμα και προσπάθησέ το. Είτε αυτές τις ζεστές καλοκαιρινές μέρες της ραστώνης σε κάποια εξοχή, είτε κάποιες κρύες χειμωνιάτικες μέρες στο σπίτι σου θα σε αποζημιώσει... Ένα χαμόγελο θα διαγράφεται στα χείλη σου οπότε το ανοίγεις. Κι όταν το τοποθετήσεις στο ράφι με τα διαβασμένα, τις νύχτες θα λάμπει... Το θέμα είναι τι μυθιστόρημα θα διαβάσεις μετά!

ΕΛΕΝΗ ΡΑΒΑΝΗ: Ιστορίες νοσηλείας (αυτοέκδοση Χανιά 2023)

Το σώμα ελεύθερωμένο πια από τη δυναστεία μιας ατσαλένιας βούλησης

που δεν το υπολόγισε κι ούτε του χαρίστηκε ποτέ...

για ποσά χρόνια; μπορεί και ενενήντα...

μπορούσε πια να υπολογίζει στη συμπόνια των άλλων.

Μπορούσε να δείχνει αυτό που ήταν... μόνο ένα σώμα.

Σάρκες και οστά τυλιγμένα μ' ένα ξερό δέρμα, χαλαρές συνδέσεις.

Μπορούσε να αφεθεί στην ανημποριά του, στην πραγματικότητα του χρόνου και της φθοράς.

Όχι, δεν χρειαζόταν να προσποιείται πια...

Η ανάγκη του υποστηρίγματος, του τρέμουλου, της ούρησης, 

το μπλάβιασμα των φλεβών, το στόμα που μπορούσε τώρα να χάσκει..., ο φόβος.

Είχε επέλθει μια εξισορρόπηση,

καθώς η βούληση μετά τη μετά σμίκρυνε,

το σώμα ζάρωνε κι αυτό, κύρτωνε...

Τώρα φαινότανε η ηλικία και η πραγματικότητα που προσπαθούσε τόσο πολύ, με τόσους τρόπους, για τόσο πολύ καιρό να αποφύγει.

Ο άνθρωπος γυμνός μπροστά στην απώλεια του.

Ποια είναι η Ελένη Ραβάνη; Το μόνο που ξέρω είναι αυτό που γράφει στο "αυτί" του βιβλίου της. Ότι γεννήθηκε και μεγάλωσε σε μια γειτονιά της Αθήνας, ζει στην Κρήτη και κυρίως μεγαλώνει τώρα πια μέσα σε πάμπολες ψευδαισθήσεις που υπηρέτησε. Α! Ξέρω κι ότι το αποτύπωμά της πάνω στο χαρτί είναι το ίδιο χρήσιμο με το ψωμί, το σπίτι και το νερό. Μας θυμίζει ότι η ζωή δεν είναι μόνο αγώνας γι' αυτά. Την κάνει να είναι και όνειρο και παραμύθι και ομορφιά... Γιατί στον σκληρό κόσμο που ζούμε οι άνθρωποι έχουμε ανάγκη και το όνειρο και το παραμύθι και την ομορφιά... Και οι ιστορίες της τέτοιες είναι. Από την πρώτη έως την τελευταία σε βουτάνε από το λαιμό. Αναρωτιέσαι. Νοσηλεύτρια είναι; Αποκλειστική είναι; Γιατρός; Γραφιάς δυνατή πάντως σίγουρα είναι! Κι άδολη! Γιατί οι άνθρωποι που κάνουν αυτοεκδόσεις και μάλιστα τέτοιας ποιότητας είναι γραφιάδες άλλης κουλτούρας. Από αυτό το διαμαντάκι που έπεσε τυχαία στα χέρια μου, δώρο βιβλιοπώλισσας, περνούν άνθρωποι διπλανοί μας. Η κυρία Βικτώρια των 93 χρόνων, ο κύριος Γιώργος, η φιλότιμη κυρία Νίκη, οι αποκλειστικές νοσοκόμες των αποκλεισμένων πια από τη ζωή, ασθενείς, γιοι και κόρες, φύλακες-προστάτες μέχρι να φύγει η τελευταία πνοή από τα πνευμόνια του ανθρώπου τους. Και κυρίως περνάει το αδύναμο πια σώμα, το ανήμπορο κι ότι έχει μείνει πια αυτό μετά τη "φυγή" του πνεύματος, το σώμα με σάρκες και οστά τυλιγμένα μ' ένα ξερό δέρμα... Οι συνδέσεις με ανθρώπους μας, με περιπτώσεις που γνωρίζουμε άμεσα. Κι αυτή είναι μια μεγάλη δύναμη αυτού του βιβλίου. Αλλά η πιο μεγάλη δύναμή του είναι η γλώσσα του! Οι λέξεις που στοιχίζονται η μία μετά την άλλη με μαεστρία. Όχι μία μαεστρία των "σεμιναρίων δημιουργικής γραφής" αλλά με μία μαεστρία της καρδιάς και του αίματος. Έτσι ακριβώς όπως πρέπει να είναι τα βιβλία...

Την προηγούμενη μέρα της έκαναν μετάγγιση αίματος.

Έμεινα προσηλωμένη έως να αδειάσει όλη η φιάλη...

Οι άνθρωποι προσπαθούν έως την τελευταία στιγμή να κρατηθούν στα εγκόσμια παίρνοντας ο ένας το αίμα του αλλού, το σπέρμα του άλλου, τη μήτρα του άλλου, ο ένας την αναπνοή του άλλου, την επιθυμία του άλλου, τη ζωή του άλλου... μέσα σε ένα κόσμο περίκλειστο.

Οι σταγόνες, οι αναπνοές, οι ρόγχοι...

Ο ρυθμός είναι το απώτατο άκρο της έμβιας ζωής μας.

Το βιβλίο της Ελένης Ραβάνη, Ιστορίες νοσηλείας εκδόθηκε στα Χανιά τον Δεκέμβριο του 2023 και μπορείτε να το βρείτε στο βιβλιοπωλείο ΜΠΕΡΛΙΝ, Δημοφώντος 88 Πετράλωνα. 

Λογοτεχνικές λεπτομέρειες #1: Για τους λάτρεις της "Αιολικής Γης" και του Ηλία Βενέζη...

Άλλες τρεις φορές έχω ασχοληθεί στο ιστολόγιο με τον Ηλία Βενέζη! Και θα μπορούσα ακόμα πιο πολλές γι' αυτόν τον Άνθρωπο με Α κεφαλαίο! Ψάχνοντας και μελετώντας όλο και πιο πολύ για τους ακούραστους γραφιάδες του τόπου μας έπεσε στα χέρια μου ο πρώτος από τους δύο τόμους των εκδόσεων βιβλιοπωλείο της ΕΣΤΙΑΣ, με τίτλο Ηλίας Βενέζης, ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ, Μορφές και θέματα των γραμμάτων και των τεχνών, Α' (1924-1952), (Φιλολογική επιμέλεια Χ.Λ Καράογλου - Κατερίνα Καρβέλα). Μέσα σε αυτό τον πλούτο των επτακοσίων σελίδων, άρθρων, κειμένων, κριτικών σημειωμάτων, συνεργασιών σε εφημερίδες και περιοδικά της εποχής για την πνευματική ζωή, αλίευσα και την παρακάτω επιστολή για το βιβλίο Αιολική Γη. (Λίγα λόγια για το βιβλίο μπορείτε να διαβάσετε σε παλιότερη ανάρτηση των "φύλλων" εδώ: Από παράγραφο σε παράγραφο ταξιδεύουν τα κύματα... προς τη Γη, την Αιολική Γη, τη Γη του τόπου μου...) Η γνωριμία μου με τον Ηλία Βενέζη έγινε με την άτυπη τετραλογία, έτσι όπως την έχω στο μυαλό μου, μιας και είναι το αποτύπωμα εκείνης της εποχής (δεκαετία '20- δεκαετία '40, Μικρά Ασία, προσφυγιά, πόλεμος), Αιολική Γη, Νούμερο 31328, Γαλήνη, Έξοδος, για να συνεχιστεί με το υπόλοιπο έργο του και με αναζήτηση των κινητήριων δυνάμεων που τον οδήγησαν σε αυτό μέσω εκδόσεων και συζητήσεων με ανθρώπους που τον αγαπούν εξίσου. Προσπάθησα να μπω στον κόσμο του. Ανακάλυψα την ανθρωπιά του και τα πολιτικά ψεγάδια του. Τα δεύτερα τα άφησα στην άκρη. Η ανθρωπιά του με κέρδισε... Με μεγάλη χαρά τα "φύλλα" δημοσιεύουν σήμερα την επιστολή του προς το περιοδικό Νέα Εστία, τεύχος 372 (1η Δεκεμβρίου 1942). Φίλη αναγνώστρια και φίλε αναγνώστη που αγάπησες την Αιολική Γη εδώ θα βρεις την ιστορία της δημοσίευσής της! Είναι αυτές οι μικρές λογοτεχνικές χαρές που ενώ για άλλους είναι ανεξήγητες σε εμάς δημιουργούν μια εσωτερική ευφορία κι ένα χαμόγελο για αυτή την ανακάλυψη στο χώρο των γραμμάτων...

Αγαπητέ κ. Χάρη*,

Όταν με την επίμονη παρακίνηση της "Νέας Εστίας" άρχισα να γράφω την "Αιολική Γη", τη μελετούσα σαν ένα οδοιπορικό στα παιδικά χρόνια, που το πολύ πολύ θα κρατούσε τρεις ή τέσσερις συνεχείς του περιοδικού σας. Όμως, ευθύς απόντος πρώτο κεφάλαιο, είδα πως έπρεπε να αναθεωρηθεί βασικά η πρόθεσή μου. Τα στρώματα των παιδικών αναμνήσεων είναι πολύ πυκνή δύναμη. Μας συντροφεύουν και μας βοηθούν χωρίς να τα αισθανόμαστε, με τη διακριτικότητα των μεγάλων δυνάμεων της ζωής, που δε θορυβούν ακριβώς γιατί πολύ βαθιά υπάρχουν. Και όταν δοθεί αφορμή και ξεσπάσουν, είναι κόσμος ολόκληρος. Για να χωρέσει αυτός ο κόσμος, βρέθηκα στην ανάγκη να αναθεωρήσω αμέσως τις προθέσεις μου, και να σκεφτώ τα θέματα που πρόβαλαν για την "Αιολική Γη" μέσα στη φόρμα του μεγάλου πίνακα, του μυθιστορήματος. Έτσι ήρθε το βιβλίο αυτό, που το θέλησα ένα κείμενο απλότητας και νοσταλγίας.

Αν μου επιτρέπεται μια εκμυστήρευση, το γράψιμο της "Αιολικής Γης" ήταν, στις δύσκολες μέρες που ζούμε, μια καταφυγή και μια λύτρωση για το συγγραφέα της. Όχι απομάκρυνση από τη ζωή, αλλά υπενθύμιση του ότι υπάρχει και μια ομορφιά στη ζωή, υπάρχει και καλοσύνη των ανθρώπων. Όλοι οι συγγραφείς που δίνουν σημασία στη μορφή, ξέρουν τί βασανιστικό είναι το αδιάκοπο κυνήγημά της, η ανάγκη να υποταχθεί η ύλη τους στη μορφή. Έτσι, όταν τελειώσουν, δεν είναι μόνο χαρά που αισθάνονται για ότι πετύχαμε. Είναι μαζί μια έντονη άπωση προς το έργο τους -που τους είναι οδυνηρό ακόμα και για να το ξαναδιαβάσουν για ένα διάστημα- από τη φυσική αντίδραση που έχουν όλοι οι οργανισμοί προς ότι τους παίδεψε. Η "Αιολική Γη", στην προσπάθειά της να εναρμονίσει τα πράγματα και τη φύση με το χώρο του φανταστικού και του ονείρου, χρειάστηκε πολύ περισσότερη σπατάλη μόχθου από όλα τα βιβλία που έγραψα. Ωστόσο μαζί της ποτέ ο συγγραφέας της δε δοκίμασε αυτό το φυσικό αίσθημα της οδύνης που σημείωσαν πιο πάνω. Μονάχα ξεκούραση του έδωσε, με το να τον μεταθέτει συνεχώς στην περιοχή της γαλήνης. Αν έστω ένα μικρό ποσοστό από το αίσθημα αυτό έδωσε και στους αναγνώστες της -τους αναγνώστες του 1942- τότε έκαμε το χρέος της.

Με το τέλος του Πρώτου Μέρους της, που δημοσιεύεται στο τεύχος σας τούτο, πιστεύω πως θα συμφωνήσετε να διακόψουμε τη δημοσίευσή της. Η συνέχεια (το Δεύτερο και το Τρίτο Μέρος) γράφεται τώρα και πρέπει να δουλευτεί με κάποια άνεση, όχι με την πίεση του τυπογραφείου. Ελπίζω την ερχόμενη άνοιξη να είναι έτοιμο ολόκληρο το βιβλίο. 

Ευχαριστώ τη "Νέα Εστία" θερμά για τη φιλοξενία της.

20 Νοεμβρίου 1942

Ηλίας Βενέζης

*Ο Πέτρος Χάρης, αυτός ο ακούραστος εργάτης των Νέων Ελληνικών Γραμμάτων, ήταν και διευθυντής του λογοτεχνικού περιοδικού "Νέα Εστία".

Διαβάστε ακόμα:

Ανάβυσσος 1923, Καρά Τεπέ 2021

Ηλίας Βενέζης: Άνθρωπος με Α κεφαλαίο

Κυκλοφορεί! Φύλλα και άλλα διηγήματα

Στην επέτειο του ενός χρόνου του ιστολογίου φύλλα, στις 15 Απριλίου 2021, έγραφα: Το μικρό αυτό το περιβολάκι των γραμμάτων κλείνει σήμερα ένα χρόνο που καλλιεργείται! Σπάρθηκε με πολλή αγάπη και με όσο καλύτερους σπόρους μπορούσε! Άνθισε, κάρπισε και πλέον λογαριάζει τη συγκομιδή του! Ανάμεσα στα μονοπάτια του, κάτω από τις φυλλωσιές του, ο αέρας σκόρπισε λόγια για βιβλία, λόγια για τους γραφιάδες τους, κουβέντες γύρω από αυτά και μικρές μικρές ιστορίες του καλλιεργητή του... Με τις αναρτήσεις τους αυτές, τα "φύλλα" ευελπιστούν ότι, έστω και λίγο, φώτισαν τις ιστορίες που θα κάνουν τον άνθρωπο καλύτερο... Ο ζευγάς του θα συνεχίσει να το καλλιεργεί κι εσύ, φίλη και φίλε, κόπιασε να ξαποστάσεις και να σε φιλέψει με τα καρπίσματά του... 

Από τότε πέρασαν αλλά τρία χρόνια. Στο περιβολάκι εισέβαλε και η ιστορία του τόπου, πάντα με άξονα τη λογοτεχνία, την έρευνα, την επιστήμη. Στο απέραντο όμως σύμπαν του ιστού, τα κείμενα αυτά, αφού διαβαστούν, όσα διαβαστούν, από τους αναγνώστες του μικρού αυτού ιστολογίου, "χάνονται" στην απεραντότητά του. Γι' αυτό κάποια απ' αυτά τα διηγήματα-αφηγήματα τυπώθηκαν στο χαρτί. Στο χαρτί που κάθε αναγνώστρια και αναγνώστης αγαπά και, τουλάχιστον έως τις μέρες που γράφονται αυτές εδώ οι γραμμές, προτιμά...

Το βιβλιαράκι φύλλα και άλλα διηγήματα προς το παρόν κυκλοφορεί σε λίγα βιβλιοπωλεία και άλλους χώρους του κέντρου της Αθήνας! Σύντομα και σε πιο πολλά σημεία διανομής!

Διάθεση:

Βιβλιοπωλείο red n' noir,  Δροσοπούλου 52, Κυψέλη

Βιβλιοπωλείο Ναυτίλος, Χαριλάου Τρικούπη 28,  Εξάρχεια

Βιβλιοπωλείο Πολιτεία, Ασκληπιού 1-3, Αθήνα 

Βιβλιοπωλείο: ΟΙ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΤΩΝ ΣΥΝΑΔΕΛΦΩΝ, Καλλιδρομίου 30, Εξάρχεια

Βιβλιοπωλείο CaptainBook.gr

Βιβλιοπωλείο ΜΠΕΡΛΙΝ, Δημοφώντος 88 Πετραλωνα

Ευτοπία: περιοδικό-εκδόσεις: Ναβαρίνου 17, Εξάρχεια 

Για επικοινωνία για διάθεση από άλλα σημεία: fyllablog@gmail.com

Νταμάρι...

Η μαυρίλα... Σιγά μην την φοβηθεί... Αρκετά την φοβόταν για χρόνια. Αυτή ας τον φοβηθεί. Αυτός είναι πέτρωμα από το νταμάρι της. Λαξευμένο χιλιοστό χιλιοστό. Μαύρος βράχος που έγινε μαύρη πέτρα, μαύρη πέτρα που έγινε μαύρο πετραδάκι, μαύρο πετραδάκι που έγινε μαύρο τρίμμα. Μαύρο τρίμμα από το νταμάρι της. Μαύρο τρίμμα που ζει μέσα στην ψυχή του που έχει το κορμί για πανωφόρι της. Αν είσαι προσεκτικός όμως, στο ρυτιδωμένο και σημαδεμένο πρόσωπό του θα δεις τα χνάρια αυτού του μαύρου τρίμματος. Αυτό βηματίζει διαρκώς μέσα στην ακοίμητη σκέψη του. Βγαίνει από τα πνευμόνια του όταν αναπνέει. Εκκρίνεται από τα μάτια του όταν δακρύζει. Είναι ο βηματοδότης της καρδιάς του. Περιπλανιέται το μαύρο αυτό τρίμμα παντού μέσα του, όλες τις ώρες, όλες τις στιγμές, δεν μπορεί να διαπεράσει το φλοιό του πανωφοριού, να εκβάλλει από τις όχθες του εσωτερικού ποταμού του, να σπάσει τον τσιμεντοβράχιωνα του μυστικού λιμανιού του. Είναι ανίκητο. Μα, δεν πειράζει, πάλι καλά είναι κι έτσι. Δεν θα φοβηθεί τη μαυρίλα. Είπαμε, είναι μαύρο τρίμμα από το νταμάρι της.... Είναι αυτός...

Μι Δέλτα: ΠΑΚΕΤΟ

Στο πρώτο του βιβλίο με τίτλο, "ΒΑΡΚΑΡΗΔΕΣ", το όνομά του δεν υπήρχε πουθενά γραμμένο. Στο δεύτερό του βιβλίο με τίτλο, "Το μινόρε του θανάτου", (μπορείτε να διαβάσετε λίγα λόγια που έγραψα για αυτό σε αυτό το σύνδεσμο: Μι Δέλτα: Το μινόρε του θανάτου...), κάπου στην έκτη σελίδα γράφει με πολύ μικρά μικρά γράμματα τα αρχικά του. Στο τρίτο, έβαλε λίγο πιο μπροστά το "εγώ" του και έβαλε τα αρχικά του στην πρώτη σελίδα! Είναι νομίζω αυτός ο άνθρωπος που περιγράφει μια παλιά ανάρτηση των "φύλλων", ένα  κείμενο με τίτλο "Τι θέλουν αυτόν το δαίμονα" (μπορείτε να το διαβάστε σε αυτό τον σύνδεσμο: Τι τον θέλουν αυτόν το «δαίμονα»;). Ταπεινός και ακούραστος εργάτης των γραμμάτων, είτε για τη χαρά της γραφής με τα βιβλιαράκια του, είτε με κείμενα στην προσωπική του σελίδα και σε περιοδικά, είτε στο βιοπορισμό του με αρθογραφία σε ιστοσελίδες και κουβάλημα για βιβλιοπωλεία και εκθέσεις βιβλίων. Είναι μεγάλη χαρά και κέρδος να με τιμά με τη φιλία του και τις συζητήσεις μας ένας τέτοιος άνθρωπος. 

Το "ΠΑΚΕΤΟ" είναι ένα μυθιστορηματάκι που το "ζήλεψα"! Βασισμένο σε περιστατικά κοινωνικού κανιβαλισμού που πήραν μέρος πριν κάποια χρόνια στη λαϊκή γειτονιά του Γκύζη, όταν γινόντουσαν συνεχείς επιθέσεις σε ντελιβεράδες. "Ζήλεψα" τη σύλληψη της ιδέας του. Κοφτό και γρήγορο που το διαβάζεις απνευστί. Από τις σελίδες περνάνε ένα σωρό καταστάσεις που αλληλοδιαπλέκονται. Αντιφασισμός, προλεταριάτο, συνδικάτα βάσης, γήπεδα, άγρια νεολαία με συνείδηση της Τάξης της κι άγρια νεολαία χωρίς καμία συνείδηση μπλεγμένη σε ναρκωτικά και γήπεδα, ψυχοσύνθεση ανθρώπων, έρωτας κι αγάπη. Και μέσα σε όλα αυτά η Μητρόπολη που ζούμε. Στη Μητρόπολη που μισούμε να αγαπάμε και αγαπάμε να μισούμε. Δρόμοι, γειτονιές, περιοχές που έχουμε περπατήσει, διασκεδάσει, αγωνιστεί.  Ένα κουβάρι που έχει πλεχτεί μ' ένα μοναδικό τρόπο. Μα πάνω απ' όλα από τις σελίδες του περνούν κι οι αντιφάσεις. Αντιφάσεις με άλφα κεφαλαίο που έχουμε οι άνθρωποι. Οι αντιφάσεις του πρωταγωνιστή της ιστορίας, (δεν έχουν σημασία ποιες), που δεν είναι παρά οι αντιφάσεις όλων μας. Η κινηματική, αθλητική και "αλήτικη" γνώση του συγγραφέα, η ανωτάτη πεζοδρομιακή και η ευαισθησία που περνούν από τις σελίδες του μας δίνουν ένα διαμαντάκι του δρόμου σε αυτοέκδοση. Γιατί "δρόμος" είναι αυτό το βιβλίο! Και γι' αυτό το "ζηλεύω"... Διαβάστε το!

Το "ΠΑΚΕΤΟ" διατίθεται κεντρικά στο βιβλιοπωλείο Red n Noir  Δροσοπούλου  52 στην Κυψέλη.

Ήλιος...

Ξυπνάς το πρωί σε αυτή τη ζούγκλα που λέγεται Αθήνα. Ξυπνάς το πρωί και διαβάζεις ότι για άλλη μια νύχτα, λίγο πιο μακριά σου, κάποια μάνα έχασε τα παιδιά της, κάποιος πατέρας τη σύντροφό του, κάποια παιδιά τούς γονείς τους σ' αυτό το κομμάτι της γης που λέγεται Παλαιστίνη. Ξυπνάς το πρωί και ανούσιες υποχρεώσεις σε πιάνουν από το λαιμό μόνο και μόνο στην ιδέα ότι πρέπει να τις αντιμετωπίσεις. Ξυπνάς το πρωί και ξέρεις ότι θα ζήσεις γι' άλλη μία μέρα τον πολιτικό και κοινωνικό ζόφο. Ξυπνάς μ' έναν ήλιο που σαν ένα γέλιο παιγνιδιστό ξαπλώθηκε πάνω στη γεμάτη πολιτεία... Κι εσύ να μην μπορείς να τον χαρείς πραγματικά...  Και πριν μπεις για τα καλά στη μέρα και σε καταπνίξουν τα πάντα γύρω σου, χαρίζεις λίγο χρόνο στον εαυτό σου για να βρεις καταφύγιο στα γράμματα και πέφτεις πάνω σε αυτό το διήγημα. Και ξάφνου παίρνεις τη δύναμη να συνεχίσεις με αυτές τις γλυκές εικόνες να τριβελίζουν όλη μέρα το μυαλό σου ενώ δουλεύεις, οδηγείς, σκέφτεσαι, παλεύεις... Διαβάζεις για τον ήλιο, έτσι όπως έβγαινε από την πέννα του ΙΩ. Μ. Παναγιωτόπουλου το 1925. Σε μια σπάνια έκδοση που σου δώρισαν τα πιο γενναιόδωρα χέρια που γνώρισες ποτέ... Κι έτσι έχει διπλή αξία αυτό το διήγημα... 

Ο ΗΛΙΟΣ

Σαν ένα γέλιο παιγνιδιστό ξαπλώθηκε πάνω στη γεμάτη ομίχλη πολιτεία ο ήλιος. Σαν επιδέξιος ακροβάτης σκαρφάλωσε ως τις στέγες με τις ψηλές καπνοδόχες κ' έδωσε στα παλιά, γερασμένα κεραμίδια ένα χρώμα φρεσκάδας και νεανικής δροσιάς. Στις ταράτσες απλώθηκε σαν αδιόρθωτος τεμπέλης και στα ψηλά, οξυκόρυφα καμπαναριά κεντήσει γιρλάντες χρυσού φωτός.

Έπειτα κατέβηκε ως τους υγρούς, μισοσκότεινους δρόμους, που κινιόταν ηχηρά το απροσδιόριστο πλήθος κι άπλωσε τον χρυσοκέντητο του χιτώνα πάνω στα πεζοδρόμια και τα κατώφλια των μαγαζιών και των μισόκλειστων σπιτιών, στη λάσπη και στην άσφαλτο τη γλυστερή, στα δέντρα που ακινητούσαν μελαγχολικά σα διπλωμένα από μιαν άπειρη λύπη. Άφησε κατόπι τα χρυσά, φεγγοβόλα του σαντάλια σε μιαν άκρη και πήδησ' από τ' ανοιχτά παράθυρα κι από τις καγγελωτές αυλόπορτες μέσα στα σπίτια και σάλπισε με το μελωδικό βούκινό του την υγεία και τη ζωή. Χτύπησε με το λιγνό δάχτυλο του τους κοιμισμένους φεγγίτες, κατέβηκε ως τα βάθη των σκοτεινών υπογείων, ζήτησε να πλανηθεί μέσ' στους μακριούς, απροσπέλαστους διαδρόμους των αρχοντικών σπιτιών.

Κ' έπειτα ξαναβγήκε στο δρόμο. 

Έγινε σα φιδάκι χρυσό, γλυστερό και λιγνό, και κουλουριάστηκε πάνω στα σύρματα των τραμ, των τηλεφώνων, κ' έσκυψε να καθρεφτιστεί στα στενά ρείθρα των πεζοδρομίων τα γεμάτα νερά, και τυλίχτηκε σαν φλογισμένη κορδέλα στις ρόδες των κάρων και των αμαξιών, κι αναδιπλώθηκε ανάμεσα στα τζάμια των αυτοκινήτων, και τινάχθηκε ελαφρά γύρω στους στύλους, που στέκονταν σαν τραχιοί λογχοφόροι στο μάκρος των μεγάλων δρόμων.

Και στάθηκε.

Φόρεσε μία λαμπρή κατάχρυση ιπποτική πανοπλία κ' ήρθε και χτύπησε την πόρτα του κήπου. Σαν παλιός ευπατρίδης περπάτησε ανάμεσα στις πυκνές, γεμάτες φύλλα δεντροστοιχίες, και πήγε και χαιρέτησε τους ορθούς, μαρμαρένιους τοξότες, κ' έβγαλε τη βαριά περικεφαλαία και την έρριξε μέσα στ' ακίνητα νερά της στέρνας, και στο τέλος τίναξε τη χρυσόσκονη των μαλλιών του στα συντριβάνια, κ' έφυγε μέσ' από τις περικοκλάδες που αγκαλιάζανε τα κάγκελα, ελαφρά σαν δειλό, κυνηγημένο πουλί.

Όσοι τον είδανε, είχανε ένα εύθυμο γέλιο στα χείλη και μια γλυκιά καλοσύνη στην καρδιά. Κάτω από την ευεργετική προστασία του, νόμιζε κανείς πως δε μπορούσε ούτε μια πονηρή κι άδικη σκέψη να τανύσει τα μαύρα της, κατασκότεινα φτερά. 

Το διήγημα του ΙΩ. ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΠΟΛΟΥ, "Ο ΗΛΙΟΣ" βρίσκεται στη συλλογή διηγημάτων "ΧΑΝΣ ΚΙ ΑΛΛΑ ΠΕΖΑ" του εκδοτικού οίκου Ζηκάκη, Αθήνα 1925.

Το κείμενο μεταφέρθηκε στο μονοτονικό σύστημα διατηρώντας παράλληλα την ορθογραφία του πρωτότυπου.

Μέλπω Αξιώτη: Εικοστός αιώνας

Στο βόρειο ημισφαίριο, πάνω στο χάρτη της γης, στα Βαλκάνια, σ' εκείνη την άκρη που κρέμεται κάτω και λέγεται Ελλάδα, στην κοιλιά της αρκούδας που στέκεται ακίνητη με το 'να ποδάρι και κοιτάζει τη δύση, δίπλα στη θάλασσα πλέει η Σαλαμίνα, η Αίγινα, η Ύδρα, τ' Ανάπλι, στο κέντρο, το σκόρπιο αυτό που κλώθει η ανέμη κι απλώνουνε οι δρόμοι, δηλαδή στην Αθήνα, ανάμεσα σε μιά εκκλησιά και σ' ένα φαρμακείο. Εκεί γεννήθηκε η Πολυξένη. 

Στο νότιο ημισφαίριο, πάνω στο χάρτη της γης, στη Λατινική Αμερική, σ' εκείνη την άκρη της που κρέμεται σαν μια κλωστή αυτής της ηπείρου και λέγεται Χιλή, γεννήθηκαν η Κάρμεν και η Μαρσία. Η ξανθιά και η μελαχρινή του Λουίς Σεπούλβεδα.

Στο βόρειο ημισφαίριο, πάνω στο χάρτη της γης, στην Ευρώπη, σ' εκείνη την άκρη της μπότας που κρέμεται στο νότο αυτής της ηπείρου και λέγεται Ιταλία, γεννήθηκαν η Μάρα και η Άννα Μαρία των Ερυθρών Ταξιαρχιών και των Ενόπλων Προλεταριακών Πυρήνων.

Στο βόρειο ημισφαίριο πάνω στο χάρτη της γης, στην Μέση Ανατολή, σ' εκείνη την άκρη της Μεσογείου που λέγεται Παλαιστίνη, γεννήθηκε η Παλαιστίνια γυναίκα του Λαϊκού Μετώπου για την απελευθέρωση του τόπου της.

Στο βόρειο ημισφαίριο, πάνω στο χάρτη της γης, στην Ευρώπη, σ' εκείνη την παγωμένη άκρη της ηπείρου που λεγόταν Σοβιετική Ένωση, γεννήθηκε η ελεύθερη σκοπεύτρια του Κόκκινου Στρατού Λουντμίλα Παβλιτσένκο. 

Όλες αυτές οι γυναίκες ένα κοινό είχαν. Τον αγώνα για το ψωμί. Τον αγώνα για την αλλαγή αυτού του κόσμου. 

Τη Μέλπω Αξιώτη τη γνώριζα. Το έργο της όχι. Το βιβλίο της "Εικοστός αιώνας" ήταν το πρώτο μας ραντεβού. Η πρώτη μου συνάντηση με αυτή την αγωνίστρια! Με αυτό τον ογκόλιθο των Νέων Ελληνικών Γραμμάτων! Η ιστορία της Πολυξένης είναι η ιστορία του τόπου μας από το 1906 έως το 1946. Είναι η ιστορία που βίωσε η ίδια η συγγραφέας. Η αναγνώστρια κι ο αναγνώστης που είναι εφοδιασμένος με τη γνώση της ιστορίας εκείνης της εποχής θα μείνει άναυδος με τον τρόπο που περιγράφει τα γεγονότα. Αν είναι γερή και γερός γνωστής λεπτομερειών θα απολαύσει κάτι που δεν μπορούσε να φανταστεί... Δεν υπάρχουν λόγια να περιγράψω τι διάβασα! Σκέφτηκα πολύ πριν γράψω λίγα λόγια για αυτό το βιβλίο. Πώς θα το πλησίαζα. Δεν πλησιάζεται με κανέναν τρόπο από εμένα. Μακάρι να μπορούσα να μεταδώσω έστω και λίγο αυτόν τον ελλειπτικό λόγο που παρουσιάζει τα πολιτικά γεγονότα αυτού του διαστήματος. Αυτή την εικονογράφηση του ελληνικού δράματος, τη δικτατορία του Μεταξά και την Εθνική Αντίσταση, τους παράνομους, τους φτωχούς, τις εξορίες, την ελπίδα και τα εκτελεστικά αποσπάσματα. "Το μυθιστόρημά σας, Κυρία, είναι ένα δώρο που κάνετε στην πατρίδα μου", έγραψε ο Λουίς Αραγκόν στη γαλλική του έκδοση, τότε που η Μέλπω Αξιώτη διαφώτιζε το γαλλικό λαό για την τραγωδία του ελληνικού λαού! Τι δώρο στα Νέα Ελληνικά Γράμματα θα έλεγα εγώ! Τι δώρο στην ψυχή των ανθρώπων εκείνης της εποχής για να ατσαλωθούν και να δυναμώσουν! Γιατί το αίμα που κυλούσε στις φλέβες των αρχαίων τραγωδών, κυλούσε και μέσα στις φλέβες των ανθρώπων του σύμπαντος της Αξιώτη τόσους αιώνες μετά...

"Άκου", της λέει. Και με το πρώτο ένιωσε εκείνη πως έπρεπε να σηκωθεί ορθή. Εσηκώθηκε. Εστέκονταν τώρα αντίκρυ, κι έβλεπε ο ένας τον άλλον. "Άκου", της λέει, είχαμε ένα πρόγονο. Ήταν στην Επανάσταση του '21, τον έχεις ακούσει. Πήρε μετάλλια και τιμές από το νέο μας κράτος μόλις εσχηματίστηκε. Θα 'πρεπε να 'μαστε γι' αυτό υπερήφανοι. Όμως εγώ ωστόσο... αμφιβάλλω. Κανείς δεν μπόρεσε ποτέ να μου πει, τότε ακριβώς, τι έκανε. Κάτι συγκεκριμένο. Μόνο για τις τιμές μιλούσαν. Ήταν λέει γενικός έπαρχος. Τι να 'ταν τάχα αυτό; Καλό; Κακό; Για τότε... Ποιος ξέρει... τόσα χρόνια... Αλλά προπάντων με μπερδεύει αυτό: Γιατί το νέο κράτος μας να δώσει σ' άλλους τις τιμές, πού ήταν στην Επανάσταση, κι άλλους να τους σκοτώσει, να τους χώσει στη φυλακή, και πληγωμένους μάλιστα απ' τον εχθρό. Γιατί; Ξέρω πολλά τέτοια ονόματα που... σκόρπισαν έτσι, στον άνεμο...

Έβγαλε τα γυαλιά του, κοίταξε λίγο σαν φοβισμένος. Εξακολούθησε: "Δε θα είχα να σου 'λεγα τίποτε τώρα, εκτός απ' αυτό: Μη βάλεις ποτέ κάποιον στην ίδια δυσκολία, να μην ξέρει τι έκανες κάποτε. Στο παρελθόν. Να μην έρθει η στιγμή ποτέ, που να ρωτιέται αν ήταν καλό ή κακό ό,τι έκανες. Να διαβάζονται οι πράξεις μας κι όταν περάσουν χρόνια, απ' όλους. Σαν βιβλίο. Προπάντων τότε περισσότερο. Να μην τις αλλάζει ο καιρός. 

Και χάθηκε τότε. Τον έχασε από μπροστά της η Πολυξένη, σαν αγέρα. Δεν πρόλαβε να δωσει μήτε μια μικρή απάντηση. Όμως ήτανε σύμφωνη. "Να διαβάζονται οι πράξεις μας. Να μην τις αλλάζει ο καιρός".

"Να διαβάζονται οι πράξεις μας. Να μην τις αλλάζει ο καιρός", συμβούλεψε ο πατέρας της Πολυξένης την κόρη του. Η Μέλπω Αξιώτη έγραψε. Τη διάβασαν και σε άλλες γλώσσες. Για το βιβλίο της αυτό στοχοποιήθηκε από τους αστούς λογοτέχνες. Όταν δημοσιεύθηκαν τα πρώτα βιβλία της απελευθέρωσης στα 1945, όλες οι αποχρώσεις των αστών λογοτεχνών ξέρω πως είπαν: Κρίμας! Η Μέλπω Αξιώτη χάθηκε. Αυτή η θλίψη τους μούδοσε να καταλάβω ότι ήμουν σε καλό δρόμο", έγραφε. Στοχοποιήθηκε κι από τους παρακρατικούς πρώην συνεργάτες των Ναζί και νυν των εγγλεζοαμερικάνων, που της είχαν στήσει καρτέρι έξω από τη δουλειά της για να οδηγηθεί έτσι στην πολιτική εξορία, πρώτα στο Παρίσι και έπειτα μετά από απέλαση στις Λαϊκές Δημοκρατίες. Τα κείμενά της τη διετία 1945-1946 ("Χρονικά- απάντηση σε πέντε ερωτήματα", τα διηγήματά της στο περιοδικό "Ελεύθερα γράμματα", καθώς και το βιβλίο "Εικοστός αιώνας"), ήταν η δικιά μου μάχη στις μάχες του Δεκέμβρη. Κι ας την είχαν συμβουλέψει ότι, νάχεις υπόψη σου πως θάχεις ιστορίες μέσα σ' αυτή τη λύσσα της μεταδεκεμβριανής στιγμής, μπορεί και να στην ανάψουνε. Αλλά τα κυκλοφόρησε και σε ελάχιστες μέρες εξαντλήθηκαν χιλιάδες αντίτυπα! Δεν είχα προσωπική πείρα και ιδιαίτερη εξάσκηση για σωματική γενναιότητα, είδα μόνο μπροστά μου εκείνη την ώρα τη γενναιότητα των άλλων, όλου του ελληνικού λαού, και θάνιωθα μεγάλη ντροπή νάμενα απ' όλους τόσο πίσω. [...] Θάναι η δικιά μου μάχη στις μάχες του Δεκέμβρη. Κι έτσι,  η διαδρομή της από αστή λογοτέχνης πριν την Κατοχή, με μεγάλο σχολείο το ΕΑΜ που τόσο κόσμο πήρε από το χέρι, την οδήγησε με αυτό τον εξαιρετικό τρόπο να γίνει η φωνή του λαϊκού δίκιου. Κι ο "Εικοστός αιώνας" είναι με συγκλονιστικό τρόπο η αφήγησή του.

Να διαβάζονται λοιπόν οι πράξεις μας. Σαν βιβλίο. Να γράφουμε για την Πολυξένη, την Κάρμεν και τη Μαρσία, τη Μάρα και την Άννα Μαρία, την Παλαιστίνια αγωνίστρια, τη Λουντμίλα Παβλιτσένκο. Τη σκυτάλη μας την παρέδωσε η Μέλπω Αξιώτη. Με χαρά να τη δώσουμε στους επόμενους... 

Μέλπω Αξιώτη

Εικοστός αιώνας

Εκδόσεις ΚΕΔΡΟΣ

Τα πλάγια γράμματα είναι αποσπάσματα από το βιβλίο. Το κείμενο μεταφέρθηκε στο μονοτονικό σύστημα διατηρώντας παράλληλα την ορθογραφία του πρωτότυπου. 

Τα πλάγια γράμματα μέσα στο κείμενο είναι από το βιβλίο " Διαδρομές της Μέλπως Αξιώτη 1947-1955 Μαρτυρίες και κείμενα από τα αρχεία σύγχρονης κοινωνικής ιστορίας" των Άννα Ματθαίου και Πόπης Πολέμη, εκδόσεις ΘΕΜΕΛΙΟ.