Πέμπτη 30 Νοεμβρίου 2023

Βασίλης Βασιλικός: 30 Νοεμβρίου 2023...




Δεκαετία του '80. Το απόγειο της βιντεοκασέτας. Ότι παιζόταν στα σινεμά μετά από λίγο καιρό το νοίκιάζες από τα βίντεο κλαμπ που είχαν κατακλύσει την Αθήνα. Στο σινεμά της γειτονιάς είχα πάει να δω με δύο συμμαθητές μου την ταινία "Ο άνθρωπος της βροχής". Λίγο μετά το διάλειμμα θέλησαν να φύγουμε. Τους κράτησα όσο πιο πολύ μπορούσα. Τελικά φύγαμε. Έχασα το τέλος... Δεν καταλάβαιναν τίποτα. Ήταν η εποχή που στα σινεμά και στα σπίτια κυριαρχούσε ο Ράμπο, ο Ρόκι, οι ελληνικές βιντεοταινίες κι ότι άλλο αμερικανικό σκουπίδι μπορούσε να φανταστεί κανείς. Θυμάμαι ακόμα τα δύο απογεύματα του Σαββάτου, η μέρα δηλαδή που επιτρεπόταν να βλέπουμε βίντεο, τη μητέρα μου το ένα Σάββατο με την ταινία "Ο άνθρωπος με το γαρίφαλο" και το άλλο με το "Ζ". Ταινίες που,  αυτό το παιδάκι του γυμνασίου που ήμουν τότε, με αναστάτωσαν και με συγκλόνισαν βαθιά. Στο μυαλό μου δεν χωρούσε όλη αυτή η αδικία. Ακόμα ηχεί στ' αυτιά μου η "απολογία" του Νίκου Μπελογιάννη. Ακόμα περνάει από τα μάτια μου η σκηνή της ταινίας "Ζ" με τον Γρηγόρη Λαμπράκη να περπατάει ατρόμητος ανάμεσα στους παρακρατικούς. Αυτή την "ενηλικίωσή" μου τη χρωστάω εν μέρει στο σπίτι μου. Και φυσικά ένα μέρος αυτής και στον μεγάλο Βασίλη Βασιλικό για το βιβλίο που έγραψε για τη δολοφονία του Γρηγόρη Λαμπράκη. Γιατί στην εποχή που, οι Λουδοβίκοι που μας κυβερνούν, θέλουν να σβήσουν από τη μνήμη μας όλους τους αγώνες του λαού μας, οι Βασιλικοί, οι Λουντέμηδες, οι Βρεττάκοι, οι Ρίτσοι, οι Αλεξιού, οι Κατηφόρηδες, οι Μαγκλήδες, τόσες και τόσοι συγγραφεις θα μας τοποθετούν στο Πάνθεον, τις γυναίκες και τους άντρες που έγραψαν την όμορφη Ιστορία των αγώνων του τόπου μας...  Τον αποχαιρετώ, με τη μουσική που είναι συνυφασμένη στη συλλογική μνήμη με το βιβλίο του, να κατακλύζει σήμερα όλη μέρα το μυαλό μου... Καλό του ταξίδι λοιπόν....





Παρασκευή 24 Νοεμβρίου 2023

Gail Holst Warhaft: Επικίνδυνες φωνές. Γυναικεία μοιρολόγια και ελληνική λογοτεχνία




Ο θρήνος είναι παγκόσμιος, τα τελετουργικά του πολλαπλά. Ανάμεσα σ' αυτά, ένα από τα πιο ενδιαφέροντα και λιγότερο αντιληπτά είναι το μοιρολόι. Όταν μιλάμε για μοιρολόι, μιλάμε για πολλά διαφορετικά είδη. Ένα μοιρολόι είναι μια έκφραση θρήνου, αλλά όχι αναγκαστικά του θρήνου για τους νεκρούς. 

Αν ένα πράγμα "ζηλεύω" σε κάποιους ανθρώπους, αυτό είναι η πλατιά καλλιέργειά τους. Πιάνοντας στα χέρια μου αυτό το βιβλίο και όπως κάνω πάντα για συγγραφείς που δεν έτυχε να γνωρίζω, ανέτρεξα στο έργο και στη ζωή της. Στο τέλος επίσης του βιβλίου βρίσκονταν οκτώ πυκνογραμμένες σελίδες βιβλιογραφίας με μικρά γράμματα! Μια γυναίκα από την Αυστραλία που έμεινε μόλις πέντε χρόνια στην Ελλάδα, πέρα από ότι άλλο έχει διαβάσει στη μητρική της γλώσσα, να μαθαίνει ελληνικά και να δείχνει ένα τόσο μεγάλο ενδιαφέρον για τον πολιτισμό του τόπου μας. Αυτό το ζήλο που δεν έχουμε εμείς μιας και κανένα σχολείο, καμία εκπαιδευτική πολιτική δεν μας καθοδήγησε προς τα εκεί. Κι όσοι άνθρωποι ψάχνουν οποιοδήποτε θέμα να είναι κυρίως από βαθύ μεράκι για αυτό. Φαντάζομαι ότι η συγκεκριμένη γυναίκα είχε και τους πόρους και τις κατάλληλες σπουδές που οι πολλοί άνθρωποι δεν μπορούν να κάνουν αλλά παρόλα αυτά όλο αυτό κάτι δείχνει. 

Το θέμα των μοιρολογιών δεν είναι ένα τόσο ελκυστικό θέμα. Ούτε και για μένα που διάβασα αυτό το βιβλίο. Η πρώτη μου επαφή με τα μοιρολόγια ήταν με το αριστουργηματικό βιβλίο ενός άλλου "τρελού" Αμερικάνου ονόματι Κρίστοφερ Κινγκ και με τίτλο "Ηπειρωτικό μοιρολόι", που τα παράτησε όλα όταν έπεσε στα χέρια του ένα 45αρι δισκάκι με μοιρολόγια και εν τέλει πήγε και εγκαταστάθηκε στην Ήπειρο! Σε αυτό το βιβλίο λοιπόν, μια μεγάλη έρευνα σχετικά με τη γυναίκα, βασικό πυλώνα του μοιρολογιού, και την ελληνική λογοτεχνία μπαίνουν θέματα που δεν μπορούσα ποτέ να φανταστώ. Όπως γίνονται και αναφορές σε μοιρολόγια άλλων χωρών που δεν γνώριζα καν ότι είχαν τέτοια λαϊκή παράδοση. Τα παραδείγματα και οι αναλύσεις αρχαίων κειμένων του τόπου μας  μέχρι και τα πολύ νεώτερα λογοτεχνικά κείμενα ανοίγουν ορίζοντες γνώσης. 

Οι αναγνώστριες και οι αναγνώστες που παρακολουθούν πιο συστηματικά αυτό το ιστολόγιο γνωριζουν ότι, όταν μιλάω για βιβλία δεν μιλάω τόσο στεγνά αλλά γράφω κάπως διαφορετικά. Ίσως το θέμα αυτού του βιβλίου να μη μου δίνει τη δυνατότητα να μιλήσω όπως για αλλά βιβλία που έχουν παρουσιάσει τα "φύλλα". Ίσως βέβαια, κι αυτό μάλλον είναι το πιο πιθανό, αυτό που με τρώει εδώ κι δύο μήνες που το έχω τελειώσει, δεν είναι αυτό καθ' αυτό το περιεχόμενό του, που έτσι κι αλλιώς σπουδαίο είναι, αλλά το ότι μια γυναίκα από μια τόσο μακρινή χώρα γοητεύτηκε, στη συγκεκριμένη περίπτωση από αυτό το θέμα, έμαθε τη γλώσσα, έψαξε και διάβασε, διάβασε, διάβασε ατελείωτα για να μας χαρίσει αυτή την πολύτιμη έρευνά της. Μια έρευνα που λίγοι θα διαβάσουν δυστυχώς. Τα μοιρολόγια λογικά θα πεθάνουν, όπως κι άλλα στοιχεία του πολιτισμού πολλών λαών, κι αυτό που θα μας ενώνει με έναν Ιρλανδό, έναν Κινέζο που, κι αυτοί μοιρολόγια τραγουδούσαν κάποτε, με έναν Χιλιανό στην άλλη άκρη της γης που, κι αυτοί τόσο μεγάλη και διαφορετική κουλτούρα από εμάς έχουν, έναν Τούρκο που για χρόνια ζήσαμε με κοινούς λαϊκούς πολιτισμούς θα είναι ένα ακίνητος ομογενοποιημένος ήχος γλώσσας, τραγουδιού, ιδεολογίας... Ένας μονότονος αχός που θα μας αποκοιμίζει και δεν θα μας αφήνει να ονειρευτούμε στη γλώσσα μας, στη μουσική μας, στην κουλτούρα μας, να τραγουδήσουμε κατανοητά τον πόνο και τη χαρά μας... Γι' αυτό κάθε τέτοια έρευνα, σε κάθε γωνιά της γης, σε κάθε γλώσσα, για κάθε διαφορετικό πολιτισμό είναι ένα ανεκτίμητο δώρο. Κι όταν θα πέφτει μια τέτοια μετάφραση στα χέρια μας θα καταλαβαίνουμε ότι ο γείτονας λαός μας ή ένας άλλος λαός μακριά από εμάς αδερφός μας είναι...


Gail Holst Warhaft
Επικίνδυνες φωνες. Γυναικεία μοιρολόγια και ελληνική λογοτεχνία
Εκδόσεις Δωδώνη
Μετάφραση: Άρτεμις Μαθά, Κώστας Βάντζος






Τρίτη 31 Οκτωβρίου 2023

Για την Παλαιστίνη... Για όλους τους καταπιεσμένους λαούς του κόσμου... #3




ΑΝΑΣΤΑΣΗ

Να τ' η μεγάλη νύχτα! Καλή νύχτα!
Ψηλά το κυπαρίσσι σε καλεί.
-Ελα, δεν έχει τίποτα να χάσεις
μάιδε να θυμηθείς και να ξεχάσεις.

Πατρίδα; Πουλημένη στο σφυρί!
Λευτεριά; Με χαλκάδες δεν μπορεί!
Παιδιά; Που τα χει ας κλαίει μέχρι θανάτου,
θα ναι σκλαβ' ή προδότες τα ορφανά του!

Έισ' άδειος ήσκιος μέσα σ' όλα τ' άδεια. 
Δεν είναι τόσο μάβρα τα σκοτάδια
του τάφου, όσο τα φέγγη της ημέρας,
τα φέγγη τη σκλαβιάς και της φοβέρας.

Πιο σίχαμ' απ' το κάθε γης σκουλήκι,
οι θεόμορφοι δυνάστες σου και λύκοι. 
Μη λες αφανισμό το θάνατό σου,
αφού δε ζούσες για το εαφτό σου.

Αν έκανες το χρέος σου στο λαό,
σαν ξεχυθεί με πάθος παλαιό
την πάσαν ατιμία να συνεπάρει,
κ' άλλους πολλούς θα χει κ' εσέ μπροστάρη.


Κώστας Βάρναλης: Ελεύθερος Κόσμος"



Διαβάστε ακόμα:








Δευτέρα 30 Οκτωβρίου 2023

Για την Παλαιστίνη... Για όλους τους καταπιεσμένους λαούς του κόσμου... #2




Στον καλό φίλο Αχιλλέα...

...φτάνει ένας ήχος αργός, βραχνός, λυπητερός• λυπητερος που σήκωνε τις τρίχες και σε σπάραζεν, ήχος βγαλμένος σαν από ζωντόβολο, σαν από άνθρωπον• ήχος που κατέβαινε και υψωνόταν, κ' επνιγόταν, και χύνονταν, και δέρνονταν• ήχος που είταν και μίλημα, και ούρλιασμα, και θρήνος, και παράπονο, και κλάψιμο, και γέλιο, και βρισιά, και τραγουδι• τραγουδι τρομασμένης, ξετρελαμένης, απελπισμένης ψυχής. Κ' οι διαβάτες άκουγαν, στέκονταν, ανατρίχιαζαν, αυτιάζονταν, ένιωθαν, κουνούσαν τα κεφάλια κ' έλεγαν ομενας του άλλου:

"Μοιρολόι! ποιος να πέθανε;"

Κωστής Παλαμάς: Θάνατος παλληκαριού 


Σαν ένα μικρό αστέρι μέσα στους εκατομμύρια γαλαξίες να μπούμε από το παράθυρο και να φωτίσουμε τις ιστορίες. Τις ιστορίες που θα κάνουν τον άνθρωπο καλύτερο... Αυτά έγραφαν στο πρώτο παρουσιαστικό κείμενο τους τα "φύλλα". Άλλαξε  λίγο το ιστολόγιο ήταν η καλοπροαίρετη κριτική ενός φίλου κι αναγνώστη. Θα το σκεφτώ του απάντησα. Ανέτρεξα στο πρώτο κιόλας κείμενό μετά την εισαγωγή. Αυτο, για τον μεγάλο Λουις Σεπουλβεδα (που μπορείτε να διαβάσετε εδώ: Luis Sepulveda [1949-2020], τελευταίο ταξίδι για τον κόσμο στο τέλος του κόσμου...). Φόρος τιμής, συναισθηματικό, μα πάνω απ' όλα πολιτικό όπως πολιτικότατη ήταν κι η ζωή αυτού του Χιλιανού Γίγαντα! Η ανάγνωση, η λογοτεχνία είναι πάνω απ' όλα πολιτική. Χωρίς να λείπει η απόλαυση της καλής λογοτεχνίας. Άλλωστε ο Στέφαν Τσβάιχ, ο Ζωρζ Σιμενόν, έτσι όπως μου ήρθαν πρόχειρα στο νου, τι σόι λογοτέχνες ήταν; Σίγουρα όχι πολιτικοί ή "στρατευμένοι". Τα "φύλλα" αγαπούν την ανάγνωση, τη γραφή, την Ιστορία, γράφονται από τον συντάκτη τους με το χέρι βαθιά στην καρδιά. Κι η καρδιά του είναι δοσμένη στην αλλαγή αυτού του κόσμου... Εξ' ου κι αυτές οι αράδες, (και της προηγούμενης κι όσων αναρτήσεων θα ακολουθήσουν) αλληλεγγύης στον Παλαιστινιακό λαό... 


Διαβάστε ακόμα:



Κυριακή 29 Οκτωβρίου 2023

Για την Παλαιστίνη... Για όλους τους καταπιεσμένους λαούς του κόσμου... #1




ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ                            ΙΣΟΤΗΣ
 
                      ΘΟΥΡΙΟΣ

Ως πότε, παλληκάρια, να ζούμεν στα στενά,
μονάχοι, σαν λιοντάρια, στις ράχες, στα βουνά;
σπηλιές να κατοικούμεν, να βλέπωμεν κλαδιά,
να φεύγωμ' απ' τον κόσμον, για πικρή σκλαβιά;
να χάνωμεν αδέλφια, Πατρίδα και γονείς,
τους φίλους, τα παιδιά μας κι όλους τους συγγενείς;

Κάλλιο 'ναι μιας ώρας ελεύθερη ζωη,
παρά σαράντα χρόνοι σκλαβιά και φυλακή!

τι σ' ωφελεί αν ζήσης και εισαι στη σκλαβιά
Στοχάσου πως σε ψένουν καθ΄ώραν στη φωτιά.

[...]

Σ' Ανατολή και Δύσι και Νότον και Βοριά
για την Πατρίδα όλοι να ΄χωμεν μια καρδιά•
στη πίστιν του καθένας ελεύθερος να ζη,
στην δόξαν του πολέμου να τρέξωμεν μαζί.
Βούλγαροι κι Αρβανίτες, Αρμένοι και Ρωμιοί,
αράπηδες και άσπροι, με μια κοινή ορμή,
για την Ελευθερίαν να ζώσωμεν σπαθί,
πως είμαστε αντρειωμένοι, παντού να ξακουσθή.
Οσ΄απ΄την Τυραννίαν πήγαν στην ξενιτειά, 
στον τόπον του καθένας ας έλθη τώρα πια•
και όσοι του πολέμου την τέχνην αγροικούν,
εδώ ας τρέξουν όλοι, Τυράννους να νικούν•

[...]

Λοιπόν, γιατι αργείτε-- τι στέκεσθε νεκροί•
Ξυπνήσατε, μην είσθε ενάντιοι κ' εχθροί.
Πως οι προπάτορες μας ωρμούσαν σαν θεριά,
για την Ελευθερίαν πηδούσαν στη φωτιά,
έτζι κ ημείς αδέρφια, ν' αρπάξωμεν για μια
τ' άρματα, και να βγούμεν απ' την πικρή σκλαβιά!
Να σφάξωμεν τους λύκους, που τον ζυγόν βαστούν 
και Χριστιανούς και Τούρκους σκληρά τους τυραννούν•
στεριάς και του πελάγου να λάμψη ο Σταυρός,
κ' εις την δικαιοσύνην να σκύψη ο εχθρός•
ο κόσμος να γλυτώση απ' αυτήν την πληγή
κ' ελεύθεροι να ζώμεν, αδέλφια εις την Γη!

Ρήγας Βελεστινλής

Το απόσπασμα του ποιήματος μεταφέρθηκε στο μονοτονικό σύστημα κρατώντας παράλληλα την ορθογραφία του πρωτότυπου