Τραγούδι...

Σε σένα άγνωστη μεγάλη γυναίκα...

Ηλεκτρικός σταθμός Πετραλώνων. Κάπου απορροφημένος στο διάβασμα. Προνόμιο. Έφτασε στ' αυτιά μου μια γλυκιά σπαρακτική φωνή. Σήκωσα το κεφάλι. Γλυκό ρυτιδιασμένο πρόσωπο, σπαρακτικό βλέμμα. Λίγα μαύρα, λίγα λευκά μαλλιά. Μποτάκια που χάνονταν μέσα σε μια φόρμα-κολλάν με τρεις χρυσές ρίγες απομίμηση γνωστής μάρκας. Κοίταξα τα γνωστής μάρκας παπούτσια μου. Προνόμιο. Μπουφάν απλό μακρύ για να την προστατεύει από το κρύο. Κοίταξα το δικό μου. Προνόμιο. Μας κοίταξα όλους γύρω. Ένα χαρτόνι στα χέρια της έγραφε ότι είναι από τη Σερβία κι έχει τρία παιδιά. Μια φωτογραφία μ' ένα παλικάρι την κοσμούσε. Δεν την κοίταξα αλλο. Ένα σπαρακτικό τραγούδι έβγαινε από το στόμα της. Τόσο γλυκό, τόσο πονεμένο. Με μάγεψε. Με συγκίνησε τόσο βαθιά κι ας μην καταλάβαινα τα λόγια του. Στα σερβικά το τραγουδούσε, στα τσιγγάνικα; Δεν ξέρω. Η γλώσσα του πόνου όμως και η έκφραση του πόνου παγκόσμια είναι. Ποιος ξέρει τι να τραγουδούσε. Τι να έλεγε αυτό το τραγούδι. Μόνο η ίδια κι ο άνθρωπος που το έχει γράψει σε κάποιον άλλο αιώνα. Έσκυψα το κεφάλι. Μου ήρθαν δάκρυα στα μάτια. Άνοιξα με τρεμάμενα χέρια την τσάντα βιαστικά μήπως και δεν προλάβω. Έβαλα χωρίς να την κοιτάζω ένα κέρμα στο άδειο χάρτινο ποτήρι της. Το ίδιο και δύο καλές ηλικιωμένες γυναίκες δίπλα μου. Ήταν απέναντι μου, πολύ κοντά, και για ένα γαμημένο κέρμα δεν έφυγε και συνέχισε να μου τραγουδάει απ' ότι κατάλαβα κοιτώντας με στα μάτια. Δεν άντεξα να την κοιτάξω. Έσκυψα το κεφάλι κι έκλεισα το βιβλίο μου χαζεύοντας το εξώφυλλο. Άνοιξαν οι πόρτες στον επόμενο σταθμό κι αυτή συνέχισε στο υπόλοιπο βαγόνι. Η ίδια γλυκιά και σπαρακτική φωνή. Το ίδιο σπαρακτικό τραγούδι. Ένας άντρας μ' ένα ακορντεόν πήρε τη σκυτάλη. Αυτή από λίγο πιο μακριά γύρισε και τον κοίταξε μ' ένα παρακλητικό βλέμμα "λέγοντας" του άσε με να τελειώσω. Άλλη μια μαχαιριά. Την άφησε για λίγο και μετά άρχισε να παίζει ένα σκυλοτράγουδο ενός γνωστού τραγουδιστή που πέθανε πριν από λίγο καιρό και, η ενασχόληση όλων των μέσων μαζί του, έδειξε το πολιτιστικό επίπεδο που έχουμε περιέλθει σαν κοινωνία. Η φωνή της χάθηκε. Βγήκε και προχώρησε στο επόμενο βαγόνι. Σκέφτηκα να την ακολουθήσω για να την ακούσω. Ντράπηκα. Τον πόνο της ν' ακούσω; Δεν ήταν διασκεδάστρια. Έσκυψα το κεφάλι στο εξώφυλλο του βιβλίου. Η φωτογραφία του επαναστάτη, η μοναδική που έχει τραβηχτεί με μουστάκι, με κοιτούσε ίσια στα μάτια. Τον κοιτούσα κι εγώ. Ένιωσα να μου λέει "Πάλεψα και μάτωσα για ν' αλλάξει ο κόσμος. Δεν κέρδισα. Δεν κερδίσαμε. Συνεχίστε εσείς." Δεν κερδίσαμε αλλά θα συνεχίσουμε να πολεμάμε πάντα, σκέφτηκα. Μέχρι αυτή η γυναίκα να πάψει να τραγουδάει για ένα κέρμα στα βαγόνια των τρένων. Μέχρι να τραγουδά χαρούμενα τραγούδια σε λαϊκές γιορτές και πανηγύρια, σε πλατείες και αυλές σπιτιών σε αυτοσχέδια γλέντια, σε καφενεία και ταβέρνες. Και καμιά φορά να τραγουδά και κανένα θλιμμένο τραγούδι για όλες αυτές κι αυτούς που δεν πρόλαβαν να δουν τον κόσμο αυτον ν' αλλάζει...

Διαβάστε ακόμα:

Το καραβάκι

Φώτης Αγγουλές, ο προλετάριος ποιητής... Δύο βιβλία!

ΑΛΛΑΞΤΕ ΤΗ ΜΟΙΡΑ ΣΑΣ

Άβουλος μη σταθείς στιγμή μπρος στης ζωής τη στράτα

κι είν' όμορφα τα γερατιά, κι είναι γλυκειά τα νειάτα.

Χιλιόγλωσση 'ναι η προσευχή

κι έχει απ' τα χρόνια πια γεράσει

κι όμως ακόμα στου Θεού τ' αφτιά δεν έχει φτάσει.

Τίποτα τίποτα καλό σε σας δεν έχουν δώσει

όσοι σοφοί περάσανε και παντογνώστες και μεγάλοι.

Ποιον περιμένετε να 'ρθει; Ποιον καρτεράτε να σας σώσει;

Εσείς μονάχα με τα χέρια σας, με το μαχαίρι, με την πράξη,

αν δεν αλλάξετε τη μοίρα σας, ποτέ της δεν θ' αλλάξει.

Σπάσατε τα βαρειά δεσμά της μοίρας της ανθρώπινης 

κι αγκαλιαστήτε αδελφικά και γλυκοφιληθήτε,

για σας καρπίζει κι έγινε παράδεισος η μάνα η γης

και σας καλεί την όμορφη ζωή της να χαρείτε.

Φώτης Αγγουλές, ο προλετάριος Χιώτης ποιητής. Μα πάνω απ' όλα Άνθρωπος με Α κεφαλαίο. Από τι πάστα είναι κάποιοι άνθρωποι... Η πάστα του αγωνιστή κομμουνιστή και η πάστα του ανθρώπου τους κάνει να είναι σαν τον Φώτη της Χίου. Τον γνώριζα τον Φώτη Αγγουλέ. Είχα διαβάσει κάποια ποιήματα του. Ήξερα για τις ταλαιπωρίες του. Μα όλο αυτό τον εσωτερικό του κόσμο δεν μπορούσα να τον φανταστώ. Όλα αυτά που πέρασε στις εξορίες, τις φυλακές και στο αγαπημένο του τόπο δεν τις ήξερα. Μέχρι που έπεσαν στα χέρια μου αυτά τα δύο διαμαντάκια. Διαμάντια, όχι απλά μικρά διαμαντάκια. Έχοντας σχέση με το νησί της Χίου, έστω και σαν καλοκαιρινός επισκέπτης, με συγκίνησε ακόμα πιο πολύ αυτός ο άνθρωπος. 

Δύο βιβλία λοιπόν! Το πρώτο με τίτλο Φώτης Αγγουλές - Στοιχειοθετώντας ποιήματα, πεζά, τα χρονογραφήματα του "Σπέρου"  είναι ένα μεγάλο μέρος αθησαύριστων της προσφοράς του στα ελληνικά γράμματα μέσα από εφημερίδες και περιοδικά. Ο ερευνητής Γρηγόρης Δ. Σπανός με δουλειά μυρμηγκιού τα ανακάλυψε! Μας τα χαρίζει μαζί με ένα ιστορικό της ζωής του. Από τη γέννησή του στον Τσεσμέ της Μικράς Ασίας στο πέρασμα  στη Χίο. Ο Φώτης που εγκαταλείπει το σχολείο στη Β' τάξη του Δημοτικού, όπως χιλιάδες παιδιά του λαού μας εκείνα τα χρόνια, ο Φώτης που γίνεται ψαρομανάβης ακολουθώντας τον πατέρα του, ο Φώτης που πνεύμα ανήσυχο δεν συμβιβάζεται μ' αυτό, ο Φώτης που βρίσκεται να μαθητεύει δίπλα σ' έναν τυπογράφο και τα γράμματα ξαναμπαίνουν στη ζωή του, ο Φώτης που διαβάζει συνεχώς ότι πέφτει στα χέρια του οπότε ξεκλέβει χρόνο. Και από τα δεκαοχτώ του χρόνια εκδίδει εφημερίδες, έντυπα, περιοδικά και για διάφορα κείμενά του καταδικάζεται. Κι αν η δεκαετία του 1930 ήταν για τον Αγγουλέ η περίοδος της οικονομικής ανέχειας από το 1940 και μετά μέχρι το τέλος της ζωής του ήταν ένας Γολγοθάς χωρίς Ανάσταση. Βρέθηκε κλεισμένος στα "σύρματα" στη Μέση Ανατολή, εκεί που οι "σύμμαχοί" μας οι Άγγλοι, φυλάκισαν μέσα στην έρημο χιλιάδες Έλληνες αριστερούς και κομμουνιστές αντιφασιστες. Καταπονημένος γυρίζει το 1945 στην Αθήνα κι από 'κει στη Χίο. Οι τραμπούκοι του εμφυλιακού μοναρχοφασιστικού κράτους τον έχουν στο στόχαστρο. Το 1948 τον συλλαμβάνουν μέσα σε μια ερειπωμένη δεξαμενή νερού που επί τέσσερις μήνες τύπωνε "παράνομα" έντυπα. Η συνέχεια γνωστή. Γιούρα, Σύρος, Ναύπλιο, Βούρλα, Δραπετσώνα, Κόρινθος, Κεφαλλονιά, Κρήτη, Αθήνα, Κέρκυρα... Έως το 1957 που αποφυλακίστηκε και επέστρεψε στη Χίο για να συνεχίσουν να του δυσκολεύουν τη ζωή οι ίδιοι. Έως το 1963... Η καρδιά του δεν άντεξε αλλά ο λαός της Χίου τον τίμησε με πάνδημη τη συμμετοχή του. Τελειώνοντας το ιστορικό της ζωής του έρχεται η ώρα να βουτήξεις στον κόσμο του... Κρατώντας την ανάσα σου, αφήνοντας έξω τη μπόχα του τότε και του σημερινού σύγχρονου κόσμου, βουτάς και αναπνέεις την ανθρωπιά, τη σεμνότητα, την αγωνιστικότητα του προλετάριου, ψαρά, τυπογράφου, ακούραστου εργάτη των γραμμάτων, ποιητή.

Παιδί του λαού, άνθρωπος βασανισμένος που έκανε τον πόνο του στίχο, τη δυστυχία στοχασμό, που αποδύθηκε σ' ένα αγώνα ζωής για ανθρωπιά, κοινωνική δικαιοσύνη [...]. Ο Φώτης Αγγουλές υπήρξε μια γλυκύτατη μορφή, μικρός το δέμας με πρόσωπο γελαστό και πότε θυμωμένο, με το χαρακτηριστικό ανάλαφρο περπάτημα, με το γαρύφαλλο, το βασιλικό ή το γιασεμί στο χέρι. Άνθρωπος άδολος, απονήρευτος, άκακος, απλός, ταπεινός, σεμνός με παιδική καλοσύνη, ευαισθησίες, ειλικρίνεια. Οι εγκύκλιες σπουδές του περιορίστηκαν στις δύο πρώτες τάξεις του Δημοτικού Σχολείου, όμως αναπληρώθηκαν από συνεχή μελέτη και προσπάθεια. 

Όπως διαβάζουμε στο σημείωμα του εκδότη, στο δεύτερο, με τίτλο Τον είχα γνωρίσει τον Φώτη - τρεις αφηγήσεις με αφορμή το βιβλίο του Γρηγόρη Σπανού, η έκδοση αυτή (Στοιχειοθετώντας), θα γινόταν η αφορμή να γραφτούν κι άλλα βιβλία για τον Φώτη Αγγουλέ. Όπως κι έγινε! Δεν υπάρχουν λόγια για τα λόγια που έγραψαν από καρδιάς η Γεωργία Λουκά Μίτση, ο Μανώλης Γούτης κι ο Γιώργος Μαυρογιάννης, άνθρωποι που είχαν γνωρίσει στα μικράτα τους τον Φώτη. Τι ανθρωπιά, τι εξομολογήσεις, τι ιστορίες, τι γλώσσα, τι αισθητική! Αυτό το βιβλίο θα φέγγει για πάντα στο ράφι της βιβλιοθήκης μου! Κι όσο πιο σκοτεινές και να είναι οι μέρες που έρχονται η μορφή του προλετάριου ποιητή θα  δεσπόζει σε αυτή τη γωνιά του σαλονιού μου. Όπως και τα λόγια αυτών των τριών ευγενικών ανθρώπων...

Φίλη αναγνώστρια και φίλε αναγνώστη γνώρισε τον κόσμο του Φώτη Αγγουλέ. Μόνο να κερδίσεις έχεις!

ΜΗΝ ΚΑΡΤΕΡΑΤΕ

Μην καρτεράτε να λυγίσουμε

μήτε για μια στιγμή

μηδ' όσο στη κακοκαιριά

λυγάει το κυπαρίσσι.

Έχουμε τη ζωή πολύ,

πάρα πολύ αγαπήσει.

Τα βιβλία "Φώτης Αγγουλές, ΣΤΟΙΧΕΙΟθετώντας - ποιήματα, πεζά, τα χρονογραφήματα του Σπέρου" και "Τον είχα γνωρίσει τον Φώτη - τρεις αφηγήσεις με αφορμή το βιβλίο του Γρηγόρη Σπανού" κυκλοφορούν από τις χιώτικες εκδόσεις "άλφα πι".