Ο θρήνος είναι παγκόσμιος, τα τελετουργικά του πολλαπλά. Ανάμεσα σ' αυτά, ένα από τα πιο ενδιαφέροντα και λιγότερο αντιληπτά είναι το μοιρολόι. Όταν μιλάμε για μοιρολόι, μιλάμε για πολλά διαφορετικά είδη. Ένα μοιρολόι είναι μια έκφραση θρήνου, αλλά όχι αναγκαστικά του θρήνου για τους νεκρούς.
Αν ένα πράγμα "ζηλεύω" σε κάποιους ανθρώπους, αυτό είναι η πλατιά καλλιέργειά τους. Πιάνοντας στα χέρια μου αυτό το βιβλίο και όπως κάνω πάντα για συγγραφείς που δεν έτυχε να γνωρίζω, ανέτρεξα στο έργο και στη ζωή της. Στο τέλος επίσης του βιβλίου βρίσκονταν οκτώ πυκνογραμμένες σελίδες βιβλιογραφίας με μικρά γράμματα! Μια γυναίκα από την Αυστραλία που έμεινε μόλις πέντε χρόνια στην Ελλάδα, πέρα από ότι άλλο έχει διαβάσει στη μητρική της γλώσσα, να μαθαίνει ελληνικά και να δείχνει ένα τόσο μεγάλο ενδιαφέρον για τον πολιτισμό του τόπου μας. Αυτό το ζήλο που δεν έχουμε εμείς μιας και κανένα σχολείο, καμία εκπαιδευτική πολιτική δεν μας καθοδήγησε προς τα εκεί. Κι όσοι άνθρωποι ψάχνουν οποιοδήποτε θέμα να είναι κυρίως από βαθύ μεράκι για αυτό. Φαντάζομαι ότι η συγκεκριμένη γυναίκα είχε και τους πόρους και τις κατάλληλες σπουδές που οι πολλοί άνθρωποι δεν μπορούν να κάνουν αλλά παρόλα αυτά όλο αυτό κάτι δείχνει.
Το θέμα των μοιρολογιών δεν είναι ένα τόσο ελκυστικό θέμα. Ούτε και για μένα που διάβασα αυτό το βιβλίο. Η πρώτη μου επαφή με τα μοιρολόγια ήταν με το αριστουργηματικό βιβλίο ενός άλλου "τρελού" Αμερικάνου ονόματι Κρίστοφερ Κινγκ και με τίτλο "Ηπειρωτικό μοιρολόι", που τα παράτησε όλα όταν έπεσε στα χέρια του ένα 45αρι δισκάκι με μοιρολόγια και εν τέλει πήγε και εγκαταστάθηκε στην Ήπειρο! Σε αυτό το βιβλίο λοιπόν, μια μεγάλη έρευνα σχετικά με τη γυναίκα, βασικό πυλώνα του μοιρολογιού, και την ελληνική λογοτεχνία μπαίνουν θέματα που δεν μπορούσα ποτέ να φανταστώ. Όπως γίνονται και αναφορές σε μοιρολόγια άλλων χωρών που δεν γνώριζα καν ότι είχαν τέτοια λαϊκή παράδοση. Τα παραδείγματα και οι αναλύσεις αρχαίων κειμένων του τόπου μας μέχρι και τα πολύ νεώτερα λογοτεχνικά κείμενα ανοίγουν ορίζοντες γνώσης.
Οι αναγνώστριες και οι αναγνώστες που παρακολουθούν πιο συστηματικά αυτό το ιστολόγιο γνωριζουν ότι, όταν μιλάω για βιβλία δεν μιλάω τόσο στεγνά αλλά γράφω κάπως διαφορετικά. Ίσως το θέμα αυτού του βιβλίου να μη μου δίνει τη δυνατότητα να μιλήσω όπως για αλλά βιβλία που έχουν παρουσιάσει τα "φύλλα". Ίσως βέβαια, κι αυτό μάλλον είναι το πιο πιθανό, αυτό που με τρώει εδώ κι δύο μήνες που το έχω τελειώσει, δεν είναι αυτό καθ' αυτό το περιεχόμενό του, που έτσι κι αλλιώς σπουδαίο είναι, αλλά το ότι μια γυναίκα από μια τόσο μακρινή χώρα γοητεύτηκε, στη συγκεκριμένη περίπτωση από αυτό το θέμα, έμαθε τη γλώσσα, έψαξε και διάβασε, διάβασε, διάβασε ατελείωτα για να μας χαρίσει αυτή την πολύτιμη έρευνά της. Μια έρευνα που λίγοι θα διαβάσουν δυστυχώς. Τα μοιρολόγια λογικά θα πεθάνουν, όπως κι άλλα στοιχεία του πολιτισμού πολλών λαών, κι αυτό που θα μας ενώνει με έναν Ιρλανδό, έναν Κινέζο που, κι αυτοί μοιρολόγια τραγουδούσαν κάποτε, με έναν Χιλιανό στην άλλη άκρη της γης που, κι αυτοί τόσο μεγάλη και διαφορετική κουλτούρα από εμάς έχουν, έναν Τούρκο που για χρόνια ζήσαμε με κοινούς λαϊκούς πολιτισμούς θα είναι ένα ακίνητος ομογενοποιημένος ήχος γλώσσας, τραγουδιού, ιδεολογίας... Ένας μονότονος αχός που θα μας αποκοιμίζει και δεν θα μας αφήνει να ονειρευτούμε στη γλώσσα μας, στη μουσική μας, στην κουλτούρα μας, να τραγουδήσουμε κατανοητά τον πόνο και τη χαρά μας... Γι' αυτό κάθε τέτοια έρευνα, σε κάθε γωνιά της γης, σε κάθε γλώσσα, για κάθε διαφορετικό πολιτισμό είναι ένα ανεκτίμητο δώρο. Κι όταν θα πέφτει μια τέτοια μετάφραση στα χέρια μας θα καταλαβαίνουμε ότι ο γείτονας λαός μας ή ένας άλλος λαός μακριά από εμάς αδερφός μας είναι...
Gail Holst Warhaft
Επικίνδυνες φωνες. Γυναικεία μοιρολόγια και ελληνική λογοτεχνία
Εκδόσεις Δωδώνη
Μετάφραση: Άρτεμις Μαθά, Κώστας Βάντζος
