Η λίστα ιστολογίων μου

Πέμπτη 30 Νοεμβρίου 2023

Βασίλης Βασιλικός: 30 Νοεμβρίου 2023...




Δεκαετία του '80. Το απόγειο της βιντεοκασέτας. Ότι παιζόταν στα σινεμά μετά από λίγο καιρό το νοίκιάζες από τα βίντεο κλαμπ που είχαν κατακλύσει την Αθήνα. Στο σινεμά της γειτονιάς είχα πάει να δω με δύο συμμαθητές μου την ταινία "Ο άνθρωπος της βροχής". Λίγο μετά το διάλειμμα θέλησαν να φύγουμε. Τους κράτησα όσο πιο πολύ μπορούσα. Τελικά φύγαμε. Έχασα το τέλος... Δεν καταλάβαιναν τίποτα. Ήταν η εποχή που στα σινεμά και στα σπίτια κυριαρχούσε ο Ράμπο, ο Ρόκι, οι ελληνικές βιντεοταινίες κι ότι άλλο αμερικανικό σκουπίδι μπορούσε να φανταστεί κανείς. Θυμάμαι ακόμα τα δύο απογεύματα του Σαββάτου, η μέρα δηλαδή που επιτρεπόταν να βλέπουμε βίντεο, τη μητέρα μου το ένα Σάββατο με την ταινία "Ο άνθρωπος με το γαρίφαλο" και το άλλο με το "Ζ". Ταινίες που,  αυτό το παιδάκι του γυμνασίου που ήμουν τότε, με αναστάτωσαν και με συγκλόνισαν βαθιά. Στο μυαλό μου δεν χωρούσε όλη αυτή η αδικία. Ακόμα ηχεί στ' αυτιά μου η "απολογία" του Νίκου Μπελογιάννη. Ακόμα περνάει από τα μάτια μου η σκηνή της ταινίας "Ζ" με τον Γρηγόρη Λαμπράκη να περπατάει ατρόμητος ανάμεσα στους παρακρατικούς. Αυτή την "ενηλικίωσή" μου τη χρωστάω εν μέρει στο σπίτι μου. Και φυσικά ένα μέρος αυτής και στον μεγάλο Βασίλη Βασιλικό για το βιβλίο που έγραψε για τη δολοφονία του Γρηγόρη Λαμπράκη. Γιατί στην εποχή που, οι Λουδοβίκοι που μας κυβερνούν, θέλουν να σβήσουν από τη μνήμη μας όλους τους αγώνες του λαού μας, οι Βασιλικοί, οι Λουντέμηδες, οι Βρεττάκοι, οι Ρίτσοι, οι Αλεξιού, οι Κατηφόρηδες, οι Μαγκλήδες, τόσες και τόσοι συγγραφεις θα μας τοποθετούν στο Πάνθεον, τις γυναίκες και τους άντρες που έγραψαν την όμορφη Ιστορία των αγώνων του τόπου μας...  Τον αποχαιρετώ, με τη μουσική που είναι συνυφασμένη στη συλλογική μνήμη με το βιβλίο του, να κατακλύζει σήμερα όλη μέρα το μυαλό μου... Καλό του ταξίδι λοιπόν....





Παρασκευή 24 Νοεμβρίου 2023

Gail Holst Warhaft: Επικίνδυνες φωνές. Γυναικεία μοιρολόγια και ελληνική λογοτεχνία




Ο θρήνος είναι παγκόσμιος, τα τελετουργικά του πολλαπλά. Ανάμεσα σ' αυτά, ένα από τα πιο ενδιαφέροντα και λιγότερο αντιληπτά είναι το μοιρολόι. Όταν μιλάμε για μοιρολόι, μιλάμε για πολλά διαφορετικά είδη. Ένα μοιρολόι είναι μια έκφραση θρήνου, αλλά όχι αναγκαστικά του θρήνου για τους νεκρούς. 

Αν ένα πράγμα "ζηλεύω" σε κάποιους ανθρώπους, αυτό είναι η πλατιά καλλιέργειά τους. Πιάνοντας στα χέρια μου αυτό το βιβλίο και όπως κάνω πάντα για συγγραφείς που δεν έτυχε να γνωρίζω, ανέτρεξα στο έργο και στη ζωή της. Στο τέλος επίσης του βιβλίου βρίσκονταν οκτώ πυκνογραμμένες σελίδες βιβλιογραφίας με μικρά γράμματα! Μια γυναίκα από την Αυστραλία που έμεινε μόλις πέντε χρόνια στην Ελλάδα, πέρα από ότι άλλο έχει διαβάσει στη μητρική της γλώσσα, να μαθαίνει ελληνικά και να δείχνει ένα τόσο μεγάλο ενδιαφέρον για τον πολιτισμό του τόπου μας. Αυτό το ζήλο που δεν έχουμε εμείς μιας και κανένα σχολείο, καμία εκπαιδευτική πολιτική δεν μας καθοδήγησε προς τα εκεί. Κι όσοι άνθρωποι ψάχνουν οποιοδήποτε θέμα να είναι κυρίως από βαθύ μεράκι για αυτό. Φαντάζομαι ότι η συγκεκριμένη γυναίκα είχε και τους πόρους και τις κατάλληλες σπουδές που οι πολλοί άνθρωποι δεν μπορούν να κάνουν αλλά παρόλα αυτά όλο αυτό κάτι δείχνει. 

Το θέμα των μοιρολογιών δεν είναι ένα τόσο ελκυστικό θέμα. Ούτε και για μένα που διάβασα αυτό το βιβλίο. Η πρώτη μου επαφή με τα μοιρολόγια ήταν με το αριστουργηματικό βιβλίο ενός άλλου "τρελού" Αμερικάνου ονόματι Κρίστοφερ Κινγκ και με τίτλο "Ηπειρωτικό μοιρολόι", που τα παράτησε όλα όταν έπεσε στα χέρια του ένα 45αρι δισκάκι με μοιρολόγια και εν τέλει πήγε και εγκαταστάθηκε στην Ήπειρο! Σε αυτό το βιβλίο λοιπόν, μια μεγάλη έρευνα σχετικά με τη γυναίκα, βασικό πυλώνα του μοιρολογιού, και την ελληνική λογοτεχνία μπαίνουν θέματα που δεν μπορούσα ποτέ να φανταστώ. Όπως γίνονται και αναφορές σε μοιρολόγια άλλων χωρών που δεν γνώριζα καν ότι είχαν τέτοια λαϊκή παράδοση. Τα παραδείγματα και οι αναλύσεις αρχαίων κειμένων του τόπου μας  μέχρι και τα πολύ νεώτερα λογοτεχνικά κείμενα ανοίγουν ορίζοντες γνώσης. 

Οι αναγνώστριες και οι αναγνώστες που παρακολουθούν πιο συστηματικά αυτό το ιστολόγιο γνωριζουν ότι, όταν μιλάω για βιβλία δεν μιλάω τόσο στεγνά αλλά γράφω κάπως διαφορετικά. Ίσως το θέμα αυτού του βιβλίου να μη μου δίνει τη δυνατότητα να μιλήσω όπως για αλλά βιβλία που έχουν παρουσιάσει τα "φύλλα". Ίσως βέβαια, κι αυτό μάλλον είναι το πιο πιθανό, αυτό που με τρώει εδώ κι δύο μήνες που το έχω τελειώσει, δεν είναι αυτό καθ' αυτό το περιεχόμενό του, που έτσι κι αλλιώς σπουδαίο είναι, αλλά το ότι μια γυναίκα από μια τόσο μακρινή χώρα γοητεύτηκε, στη συγκεκριμένη περίπτωση από αυτό το θέμα, έμαθε τη γλώσσα, έψαξε και διάβασε, διάβασε, διάβασε ατελείωτα για να μας χαρίσει αυτή την πολύτιμη έρευνά της. Μια έρευνα που λίγοι θα διαβάσουν δυστυχώς. Τα μοιρολόγια λογικά θα πεθάνουν, όπως κι άλλα στοιχεία του πολιτισμού πολλών λαών, κι αυτό που θα μας ενώνει με έναν Ιρλανδό, έναν Κινέζο που, κι αυτοί μοιρολόγια τραγουδούσαν κάποτε, με έναν Χιλιανό στην άλλη άκρη της γης που, κι αυτοί τόσο μεγάλη και διαφορετική κουλτούρα από εμάς έχουν, έναν Τούρκο που για χρόνια ζήσαμε με κοινούς λαϊκούς πολιτισμούς θα είναι ένα ακίνητος ομογενοποιημένος ήχος γλώσσας, τραγουδιού, ιδεολογίας... Ένας μονότονος αχός που θα μας αποκοιμίζει και δεν θα μας αφήνει να ονειρευτούμε στη γλώσσα μας, στη μουσική μας, στην κουλτούρα μας, να τραγουδήσουμε κατανοητά τον πόνο και τη χαρά μας... Γι' αυτό κάθε τέτοια έρευνα, σε κάθε γωνιά της γης, σε κάθε γλώσσα, για κάθε διαφορετικό πολιτισμό είναι ένα ανεκτίμητο δώρο. Κι όταν θα πέφτει μια τέτοια μετάφραση στα χέρια μας θα καταλαβαίνουμε ότι ο γείτονας λαός μας ή ένας άλλος λαός μακριά από εμάς αδερφός μας είναι...


Gail Holst Warhaft
Επικίνδυνες φωνες. Γυναικεία μοιρολόγια και ελληνική λογοτεχνία
Εκδόσεις Δωδώνη
Μετάφραση: Άρτεμις Μαθά, Κώστας Βάντζος