Κάπου νυχτώνει...

Κάπου νυχτώνει κι ο ήλιος παγώνει... [...] Κάπου βραδιάζει μην κλαίς δεν πειράζει πες πως τελειώνει ο κόσμος εδώ...

Είχε πέσει το σκοτάδι έξω από το παράθυρο εκείνο το προτελευταίο απόγευμα της ζωής σου. Εκείνο το τελευταίο που σε είδα ζωντανό στο νοσοκομείο. Είχα προετοιμαστεί από μέρες... Δεν επικοινωνούσες πια. Έστω και με εκείνο σφίξιμο του χεριού που μας είχες συνηθίσει τους τελευταίους τρεις μήνες. Επικοινώνησες όμως με ένα μικρό δάκρυ όταν σου είπα ότι σε αγαπώ. Με άκουσες. Μας άκουγες. Πόσο επώδυνο πρέπει να ήταν αυτό για εσένα. Για εμάς. Έφυγα, κι αυτή η τελευταία επικοινωνία μας στριφογυρίζει συχνά στο μυαλό μου. Και ειδικά σήμερα ένα χρόνο μετά.

Γύρνα τις ώρες που χάθηκαν απόψε κοίτα που φεύγεις πως κλαίει το δειλινό...[...] Αγέρας παίρνει απόψε τη ζωή μου, κλείνω τα μάτια που φεύγεις να μη δω...  

Το επόμενο απόγευμα, την ίδια ακριβώς ώρα που μου είχες σφίξει το χέρι, χτύπησε το τηλέφωνο. Σε χάσαμε. Ανέβηκα στο νοσοκομείο. Μπήκα στο θάλαμο. Σου έπιασα πάλι το χέρι. Σου είπα ότι σε αγαπώ αλλά δεν δάκρυσες... Είχε νυχτώσει νωρίς εκείνο το κρύο απόγευμα του περασμένου Νοεμβρίου κι ο ήλιος είχε παγώσει μέσα μου...

Την παραεπόμενη μέρα αυτές οι γραμμές ξεχύθηκαν από μέσα μου. Στις αφήνω εδώ έναν ακριβώς χρόνο μετά...

Ήσουν καλός άνθρωπος πατέρα. Πολύ καλός. Δεν έβλαψες ποτέ κανέναν. Το αντίθετο. Ή τουλάχιστον προσπάθησες. Το μαρτυρούν οι γνώμες των ανθρώπων που μου τις έχουν πει ανά τα χρόνια. Ακόμα κι αυτές τις δύο μέρες που έχεις φύγει από τη ζωή.

Ήσουν δημοκράτης από πεποίθηση. Και δημοκρατικός από ένστικτο. Προοδευτικός άνθρωπος. Μάρτυρας είμαι εγώ κι αδερφός μου. Δεν μας μάλωσες ποτέ με τον τρόπο που συνηθιζόταν τα χρόνια που ήμασταν παιδιά. Δεν μας χτύπησες, πράγμα συνηθισμένο εκείνα τα κακοποιητικά χρόνια. Ήσουν δημοκράτης κόντρα σε μαύρους καιρούς. Το μαρτυρά κι η μάνα. Η σύντροφός σου εξήντα χρόνια. Η Μάνα μας όπως έλεγες... Η Μαρίτσα σου που την είχες τόσο ψηλά. Πιο ψηλά κι από τη ζωή σου.

Μας άφησες να αναπνέουμε, να ψάχνουμε τον εαυτό μας ακόμα κι όταν διαφωνούσες με Δέλτα κεφαλαίο με τις επιλογές μας. Τις προσωπικές και τις πολιτικές. Ήσουν τίμιος. Με την τιμιότητα του κοινού καλού κι όχι του προσωπικού. 

Η μεγαλύτερη κληρονομιά που μας άφησες ήταν η αγάπη σου για εμάς κι η αγάπη σου για τα γράμματα και τα βιβλία. Τα βιβλία που αγάπησες τόσο και που αγαπάμε κι εγώ κι ο αδερφός μου. Κι η μάνα.

Κι αυτός ο Κόσμος των Ιδεών σε οδήγησε σε ολοένα και πιο φωτεινούς δρόμους. Κι ας είχες τις "αδυναμίες" σου. Αλήθεια, πως να μην έχει ένας άνθρωπος που γεννήθηκε στην Αρκαδία το 1944 όταν όλα τα έσκιαζε η φοβέρα κι η μαυρίλα. Κι αυτό σε ανέβασε ακόμα πιο πολύ στα μάτια μου.  Αλλά τα τελευταία χρόνια όταν καταπιάστηκες και με άλλους τομείς της φιλοσοφίας (Ο Προυστ ήταν μια από αυτές) είδες αλλιώς τη ζωή...

Κι αποφάσισες ότι ο θάνατος είναι "απλώς μια αλλαγή της ύλης"... που είπε κι ο μεγάλος κομμουνιστής δάσκαλος και συντοπίτης σου Νίκος Πλουμπίδης πριν τον εκτελέσουν. Κι εγώ το πιστεύω απόλυτα αυτό. Και σαν βαθιά υλιστής που είμαι ξέρω ότι δεν θα σε συναντήσω ποτέ ξανά. Σε κανένα μεταφυσικό παραμύθι. Γι αυτό και σε χαιρετώ εδώ. Σωματικά τουλάχιστον.

Γιατί θα σε συναντώ σε κάθε βιβλίο που θα τραβώ από τη βιβλιοθήκη και θα μου ανοίγει καινούριους δρόμους στο όνειρο των γραμμάτων και των ιδεών.

Γιατί θα σε συναντώ κάθε φορά που θα προσπαθώ να γίνω καλύτερος άνθρωπος 

Κάθε φορά στην προσπάθεια αλλαγής αυτού του κόσμου. 

Πατέρα σε χαιρετώ! 

Οι στίχοι με τα πλάγια γράμματα και η μουσική είναι του μεγάλου Σταυρού Κουγιουμτζή. 

Τριάντα χρόνια...

Στις συνοδοιπόρισσες και τους συνοδοιπόρους (και) στον Κόσμο των Ιδεών.... (Στην Κατερίνα, τον Γ. Σεραφίνο, τον Μάικ, τον Μι Δέλτα...)

"Είναι η ζωή μου αυτά τα βιβλία, οι σχέσεις μου με ανθρώπους, τα συναισθήματά μου, η πολιτική δράση, τα σπίτια μου -κυρίως τα σπίτια μου-, οι ώρες, οι ατελείωτες χιλιάδες ώρες που αφιέρωσα σε αυτά..." 

     (απόγευμα Τρίτης 8 Ιανουαρίου 2008)

Αυτό έγραφα στην δεύτερη σελίδα (εκεί που συνήθως γράφω την ημερομηνία κάθε βιβλίου που έχω διαβάσει) το πολύ μακρινό πια 2008 στο λογοτεχνικό αριστούργημα του VALERY LARBAUD "ΦΕΡΜΙΝΑ ΜΑΡΚΕΣ" των εκδόσεων ΑΓΡΑ. Μπορεί να μην θυμάμαι πολλά από αυτό το βιβλίο (οι υπογραμμίσεις -οι πάντα σωτήριες αυτές υπογραμμίσεις- μου δίνουν ευτυχώς μια μικρή εικόνα) αλλά αυτή η αίσθηση που αναδίδει με γυρίζει σε αυτή την εποχή της ζωής και των αναγνωσμάτων μου. Και με γυρίζει σε συζητήσεις με συνοδοιπόρους από τον Κόσμο των Ιδεών και την τότε συζήτηση για αυτό το διαμαντάκι των γραμμάτων.

Κατά καιρούς χαζεύω πιο προσεκτικά τις ράχες των τυπωμένων σελίδων που πιάνουν τους τοίχους του σπιτιού. Άλλες φορές ανοίγω κάποιο λογοτεχνικό βιβλίο για να θυμηθώ κάτι ή ανατρέχω στις σημειώσεις κάποιου άλλου αν είναι ιστορικοπολιτικό. Γιατί τα γράφω όμως όλα αυτά; Χρειάστηκε να κατέβουν από το λημέρι τους, να κρυφτούν σε ντουλάπες και κάτω από τραπέζια για να μην σκονιστούν (πόσο ακόμα!) από την επερχόμενη επίθεση εν όψει του βαψίματος του σπιτιού. Κι εκεί παρόλη τη βιασύνη κοιτούσα εξώφυλλα, τα άνοιγα, τα χάζευα, τα προσπερνούσα ή κολλούσα λίγο πιο πολύ σε σελίδες υπογραμμισμένες, σημειωμένες με ξεθωριασμένα πια γράμματα μολυβιών, στεκόμουν σε ημερομηνίες, γύριζα στα σπίτια που τα διάβασα... Περνούσαν από μπροστά μου οι ώρες, οι ατελείωτες χιλιάδες ώρες που αφιέρωσα σε αυτά... 

Και τότε συνειδητοποίησα ότι φέτος συμπληρώθηκαν τριάντα ολόκληρα χρόνια που είμαι συστηματικός αναγνώστης... Ναι... Τριάντα... Γύρισα πίσω και με είδα εικοσάχρονο παιδί να βουτάω στον απέραντο ωκεανό της γνώσης. Μη ξέροντας από που να πιαστώ για να βγω στην ακτή. Μπορεί να προερχόμουν από ένα σπίτι στο οποίο κάθε δωμάτιο του καλυπτόταν από βιβλιοθήκες που ξεχείλιζαν, λίγα όμως ήταν αυτά τα βιβλία που με συγκινούσαν. Και για αυτό, ως νέος εκεινης της εποχής που ήμουν τότε και με διαφορετικές προσλαμβάνουσες, πολιτικές κυρίως, έπεσα σε αυτόν τον ωκεανό της σύγχρονης μητροπολιτικής λογοτεχνίας, των ριζοσπαστικών πολιτικών και ιστορικών βιβλίων. Κολύμπησα, κολύμπησα, κολύμπησα. Παρά πολύ. Δύο με τρεις φορές την εβδομάδα μπροστά στα ράφια των βιβλιοπωλείων με τις νέες κυκλοφορίες, στα ράφια με τα πιο παλιά βιβλία, στα ένθετα των εφημερίδων, προσπαθώντας να βρω την ακτή. Μία ακτή, που είναι το μόνιμο άγχος των συστηματικών αναγνωστών και, που ποτέ δεν πρόκειται να βγουν. 

Δύο δεκαετίες αργότερα άρχισα να βουτάω και στις βιβλιοθήκες του σπιτιού που μεγάλωσα. Ανακάλυψα έναν καινούριο ανεξερεύνητο ωκεανό με θησαυρούς ανεκτίμητους. Κυρίως των Νέων Ελληνικών Γραμμάτων. Ακόμα θυμάμαι να τραβώ ένα από αυτά τα βιβλία και να το κουβαλάω στο σπίτι μου χωρίς να είμαι σίγουρος αν θα το διαβάσω. Δεν έχει σημασία ποιο ήταν. 

Κι έτσι έκανα όλο κι ένα βήμα πιο μπροστά. Κολυμπούσα, κολυμπούσα, κολυμπούσα. Διάβασα μυθιστορήματα, ιστορίες του τόπου, λαογραφία, καταβρόχθισα συγγραφείς γνωστούς και λιγότερο γνωστούς και άλλους σχεδόν άγνωστους. Έψαξα σε παλαιοβιβλιοπωλεία και τώρα πια στο διαδίκτυο. Έψαχνα, αγόραζα, διάβαζα. 

Κι εκεί κάπου ανακαλύπτω την κριτική. Που ήταν μια άλλη ασχολία όλων αυτών των μεγάλων πενών του τόπου μας. Την κριτική για όλο αυτό το έργο των ανθρώπων που διάβαζα. Τις βιογραφίες, τις αυτοβιογραφίες και τις πληροφορίες για το τι τους ώθησε να γράψουν και ποιοι ήταν στην καθημερινή ζωή. Και ξανά επιστροφή σε παλιά και πιο καινούρια είδη που ξεπρόβαλλαν σαν "κατάρα" μπροστά μου...

Κλωστή κλωστή δενόσουν με τον κόσμο των γραμμάτων, που τόσο ήθελες, έγραφε στα τριαντάχρονα για την παρουσία του στα γράμματα ο μεγάλος μας πεζογράφος Γιώργος Ιωάννου. Κλωστή κλωστή δενόταν και δένεται αυτό το μωσαϊκό στους τοίχους του σπιτιού μου τριάντα χρόνια τώρα. Κρύφτηκε αυτό το μωσαϊκό για λίγες μέρες. Αλλά τώρα γύρισε για να αναπαυτεί στη θέση του με όλο του το φως που γεμίζει την ψυχή μου... 

Ο πυρετός των Μαρμάρων 1800-1820 (Μαρτυρίες για τη λεηλασία των ελληνικών μνημείων)

Στον Γ. Σεραφίνο... (ανοίγει το πράγμα, όπως είπες συνοδοιπόρε στον Κόσμο των Ιδεών...) 

Κατά την πρώτη μου περιοδεία στην Ελλάδα γνώρισα τον ανείπωτο εξευτελισμό να παραστώ στη λεηλασία του Παρθενώνα από τα εκλεκτότερα γλυπτά του και στην καταστροφή ορισμένων από τα αρχιτεκτονικά τμήματά του. [...] Είναι οδυνηρό να συλλογίζεται κανείς πως αυτά τα τρόπαια του ανθρώπινου πνεύματος, τα οποία αντιστάθηκαν στη σιωπηλή φθορά του χρόνου για ένα διάστημα μεγαλύτερο από είκοσι δύο αιώνες [...] ήταν τελικά καταδικασμένα να γνωρίσουν μια τέτοια σαρωτική κακοποίηση που πάντα θα αποτελεί αντικείμενο αποδοκιμασίας. 

Αυτά έγραφε μεταξύ των άλλων ο Έντουαρντ Ντόντγουελ. Μπορεί γι' αυτόν να ήταν μνημείο ντροπής όλο αυτό το πλιάτσικο αλλά για τους υπόλοιπους αυτού του συλλογικού έργου το να πάρουν με τόσους δόλιους τρόπους πολιτιστικούς θησαυρούς που ανήκαν σε άλλους λαούς και τόπους (σε αυτή την περίπτωση στον τόπο μας), ήταν κατορθώματα που έπρεπε να εξιστορηθούν. Και μάλιστα να υπεραμυνθούν των πράξεων τους,  Άγγλοι και Γάλλοι σε ένα πρωτοφανές ράλι αρπαγής, απειλώντας, δωροδοκώντας και χρησιμοποιώντας κάθε μέσο και διασύνδεσεις πετύχαιναν τους σκοπούς τους. 

Το συλλογικό αυτό βιβλίο είναι ένα σπουδαίο βιβλίο από πλευράς μαρτυριών των ίδιων των ανθρώπων που σχεδίαζαν και εκτελούσαν τις συγκεκριμένες αποστολές. Η κατατοπιστική εισαγωγή του για την εσωτερική κατάσταση που επικρατούσε τις δύο τελευταίες προεπαναστατικές δεκαετίες είναι διαφωτιστική. Η Αφροδίτη της Μήλου, οι ναοί, τα αγάλματα, το Ερέχθειο που δεν κλάπηκε επειδή δεν βρέθηκε τόσο μεγάλο καράβι για να το μεταφέρει, η απληστία των Άγγλων κυρίως, διπλωμάτες, προεστοί, ελληνες εργάτες, η Υψηλή Πύλη, τυχοδιώκτες, "αρχαιολάτρες" και πολλοί άλλοι παρελαύνουν από τις σελίδες του εξηγώντας ο καθένας την αλήθεια του. Μα την πιο μεγάλη αλήθεια την έγραψε ο Βύρωνας το 1812.

Παγώνει, Ελλάδα, ευγενική η καρδιά που σ' ατενίζει,

σαν εραστής πια δεν σκιρτά πάνω απ' τα χωματά σου,

τυφλό είν' το μάτι που θωρεί και δεν δακρύζει

τα κάστρα σου γυμνά, συντρίμμια συλημένα τα ιερά σου

σε χέρια Βρετανών, που σ' άρμοζε καλύτερα να στέρξουν

λείψανα σαν αυτά που ανεπανόρθωτα χάθηκαν.

Κατάρα στη στιγμή που απ' το νησί τους ξεχύθηκαν

τον άμοιρο τον κόρφο σου ξανά για να κουρσέψουν 

και τους θεούς σου ευάλωτους στη φρίκη του Βορρά να φυγαδέψουν.

Ο Μεγάλος Πατριωτικός Πόλεμος και η σημασία της Αντιφασιστικής Νίκης (ένα ιστορικό εγχειρίδιο) Εκδόσεις Κόκκινη Βιβλιοθήκη

Τα "φύλλα" είναι ένα ιστολόγιο που αγαπά την ανάγνωση, τη γραφή, τα βιβλία. Ο συντάκτης του γράφει για βιβλία που διάβασε, τις δικές του ιστορίες, γράφει για πολιτικοϊστορικά γεγονότα με αναφορές στη λογοτεχνία και τα ποιήματα. Αλλά πέρα από την απόλαυση της ανάγνωσης των μυθιστορημάτων (πάντα με ένα νόημα), υπάρχει και η στράτευση. Η πολιτική στράτευση! Κι αυτό είναι ολοφάνερο σ' αυτό το ιστολόγιο. Η εκτίμησή του στις στρατευμένες στην "Υπόθεση" για την αλλαγή αυτού του σάπιου κόσμου εκδόσεις είναι απεριόριστη! Εκδόσεις που δεν έχουν στόχο το κέρδος αλλά έχουν στόχο το κέρδος... Το κέρδος που θα έχουν όλοι οι άνθρωποι, η φύση, τα ζώα. Όλος ο πλανήτης! Αυτό, του τέλους της εκμετάλλευσης! Της ελευθερίας! 

Αυτά έγραφαν μεταξύ των άλλων τα "φύλλα" με αφορμή μια συζήτηση με τις εκδόσεις Κόκκινη Βιβλιοθήκη (που μπορείτε να διαβάσετε σε αυτό τον σύνδεσμο: Μια συζήτηση με τις εκδόσεις "Κόκκινη Βιβλιοθήκη"). Σήμερα λοιπόν θα ασχοληθούν με ένα σπουδαίο βιβλίο. Γιατί όμως είναι σπουδαίο; Τα τελευταία χρόνια γίνεται μια τεράστια προσπάθεια αναθεώρησης της Ιστορίας. Γίνεται το άσπρο μαύρο. Για την ακρίβεια όμως καλύτερα να πούμε ότι γίνεται το κόκκινο μαύρο... Δεν μπορούν οι ηττημένοι του δεύτερου παγκόσμιου πολέμου να χωνέψουν ποιος τους νίκησε. Ποιος κάρφωσε την κόκκινη σημαία στην κορυφή του Ράιχσταγκ. Δεν μπορούν οι υπόλοιπες δυνάμεις που βρέθηκαν στο στρατόπεδο των νικητών να αντέξουν ότι η συνεισφορά τους ήταν ελάχιστη μπροστά στην προσφορά του Κόκκινου Στρατού και του λαού της Σοβιετικής Ένωσης. Δεν μπορούν τα μεσαία στρώματα που διαβάζουν ότι τους πλασάρουν οι "καλοί εκδοτικοί οίκοι" να δεχτούν ότι οι εκατομμύρια νεκροί και οι προλετάριοι του Σοβιετικού λαού με επιστημονική πολεμική μέθοδο και πείσμα για τις κοινωνικες κατακτήσεις τους τσάκισαν τον ναζισμό. Αυτοί και όχι οι αμερικανοάγγλοι. Και αυτό, σε αυτό το βιβλίο, όπως και σε πολλά άλλα αποδεικνύεται. Γιατί η Ιστορία είναι επιστήμη. Είναι μεθοδολογία. Και είναι και αριθμοί. Και όλα αυτά δεν μπορούν να αμφισβητηθούν παρά μόνο με άναρθρες κραυγές στα παράθυρα των τηλεοράσεων από υπαλλήλους του κεφαλαίου και με ακατάληπτες ανοησίες στα σοσιαλ μίντια από ένα στρατό ημιμαθών και αμόρφωτων ακροδεξιών μικροαστών που η σχέση τους με την επιστήμη της Ιστορίας και την ανάγνωση βιβλίων είναι όση μιας αμοιβάδας με την πυρηνική φυσική. 

Πάμε λοιπόν να δούμε τι αποδεικνύει η πολύ προσεκτική έρευνα και επιλογή των κειμένων αυτού του βιβλίου. Βασικά δεν υπάρχει κάτι να αποδειχθεί. Υπάρχει η ανάγκη να τονιστεί η πραγματική πλευρά της ιστορίας και των γεγονότων πέρα από τα παραπάνω μυθεύματα. Η συνεχής βοήθεια αμερικανικών καπιταλιστικών κολοσσών προς τον Χίτλερ, η προσάρτηση της Αυστρίας, η συμφωνία του Μονάχου που παρέδωσε την Τσεχοσλοβακία στους Γερμανούς, το άνοιγμα του δρόμου για την επίθεση στην Πολωνία, η αρπαγή μέρους της Λιθουανίας, ο εξαναγκασμός της Ρουμανίας σε οικονομική συμφωνία εξάρτησης. Όλα αυτά βήμα βήμα με την βοήθεια και την ανοχή των δυτικών. Και με μια Σοβιετική Ένωση που συνεχώς προσπαθούσε να πετύχει με διπλωματικούς τρόπους  μια συμμαχία όλων των υπόλοιπων δυνάμεων. Και αυτές τις συνεχείς προσπάθειές της να τορπιλίζονται συνεχώς από τους αμερικανοαγγλογάλλους που όλες τους οι ενέργειες ήταν να στρέψουν τους Ναζί ενάντια στη Σοβιετική Ένωση. Τόσο μεγάλο ήταν το μένος τους για το πρώτο εργατικό κράτος του κόσμου. 

Και αφήνοντας πίσω όλες αυτές τις προσπάθειες για τη διατήρηση της ειρήνης και τη μη είσοδο των ανθρώπων στο σφαγείο του δεύτερου παγκόσμιου πολέμου που ήταν τόσο κοντά φτάνουμε στη συμφωνία Ρίμπεντροπ -Μολότωφ. Αυτή που έκανε η Σοβιετική Ένωση για να μπορέσει να προετοιμαστεί πολεμικά και οικονομικά γυρίζοντας τη βιομηχανία της σε πολεμική για να μπορέσει να αποκρούσει την επερχόμενη επίθεση των Ναζιστών. Μια συμφωνία και όχι συμμαχία όπως προσπαθούν να την παρουσιάσουν τώρα πια οι δυτικοί για όλους τους λόγους που αναφέρουμε πιο πάνω αλλά ακόμα πιο πολύ για να καλύψουν την πριμοδότηση που παρείχαν στον Χίτλερ και την είσοδο τους στον πόλεμο μόλις το 1944 (οι αστείες μάχες στη Βόρεια Αφρική δεν πιάνονται καν). Μια συμφωνία κι ένας αμυντικός πόλεμος για τα κεκτημένα του πρώτου εργατικού κράτους που έδωσαν όλοι οι διαφορετικοί λαοί αυτής της αχανούς χώρας. Από τους αγρότες, τις εργάτριες στην πολεμική βιομηχανία μέχρι τον μαχητή του Κόκκινου Στρατού. Και πάντα με την καθόλου τυχαία αλλά επιστημονική οργάνωση του πολέμου. Μα πάνω απ' όλα με τη σοβιετική ψυχή. Γι' αυτό και πιο θλιβερό είναι να επικαλείται κανείς ως συμμαχία το σύμφωνο αυτό. Όχι τα παραπάνω κατακάθια και ξεπλυματίες των Ναζί, είτε έχουν ταξικά συμφέροντα χτυπώντας τους κομμουνιστές είτε είναι αμόρφωτοι λούμπεν μικροαστοί, αλλά άνθρωποι που είναι αγνοί αντιφασίστες και αγωνιστές και από την ιστορική άγνοια και ιδεοληψία την αποκαλούν έτσι. Αυτό το βιβλίο είναι μια καλή αρχή και για αυτούς!

Το βιβλίο "Ο Μεγάλος Πατριωτικός Πόλεμος και η σημασία της Αντιφασιστικής Νίκης (ένα ιστορικό εγχειρίδιο) κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Κόκκινη Βιβλιοθήκη)

Γιώργος Κοτζιούλας(1909-1956): Αλληλογραφία και ημερολόγια... Δύο βιβλία!

Αυτοβιογραφίες, βιογραφίες, συνομιλίες... Είναι οι μαγικοί τρόποι να γνωρίσουμε αυτούς που μας έκλεψαν την καρδιά γράφοντας... Αυτά έγραφα μεταξύ άλλων σε μια παλιότερη ανάρτηση (που μπορείτε να διαβάσετε εδώ: Αυτοβιογραφίες, βιογραφίες, συνομιλίες...) που και πάλι από αυτή περνούσε ο Γιώργος Κοτζιούλας! 

Αυτή τη φορά όμως εμφανίζονται ταπεινά στο προσκήνιο και η αλληλογραφία και τα ημερολόγια. Ταπεινά γιατί τα γράμματα που του έστελναν τέτοια ήταν. Γεμάτα από ανθρωπιά και αληθινό νοιάξιμο. Μακάρι όλοι να είχαμε τέτοιους φίλους σαν αυτούς και αυτές που είχε ο συγγραφέας, ποιητής, αντάρτης, ιδρυτής της λαϊκής σκηνής του θεάτρου στα βουνά της Ηπείρου κατά τη διάρκεια της Εθνικής Αντίστασης, μεταφραστής, δοκιμιογράφος, κριτικός, εργάτης των γραμμάτων, Γιώργος Κοτζιούλας! 

Αγαπητέ Γιώργο. Αγαπητέ μου. Γιώργο μου. Αγαπητέ μου Κοτζιούλα. Πολυαγαπητέ μου Κοτζιούλα. Φίλε κ. Κοτζιούλα. Αγαπητότατέ μου ποιητή...

Μέσα από την αλληλογραφία αυτή, ο αφοσιωμένος αναγνώστης και ο ερευνητής, όπως και από τις βιογραφίες και τις συζητήσεις ανακαλύπτει όλο το πλαίσιο της εποχής, το χαρακτήρα και την αξία του σαν ανθρώπου πρώτα απ' όλα. Δεν ήταν τυχαία η αγάπη που του είχαν. Από τις σελίδες του βιβλίου παίρνουν μεγάλες μορφές των Νέων Ελληνικών Γραμμάτων της εποχής! Περνούν τα προβλήματα επιβίωσης, η φτώχια, η αγωνία για την απελευθέρωση, η αγωνία των εργατών των γραμμάτων για τα γραπτά τους. Η ζωή η ίδια.

Και τι άλλο παρά ταπεινά θα μπορούσαν να είναι και τα ημερολόγια του! Από αυτά κι αν βλέπουμε να περνά όλη του η ζωή τα μαύρα χρόνια της σκλαβιάς 1941-1948. Η ζωή του στο χωριό του στην Ήπειρο μετά από πολλά χρόνια απουσίας. Η αναγκαστική επιστροφή λόγω του λιμού της Αθήνας τον μαύρο χειμώνα 1941-1942. Μπαίνω στο χωριό το μεσημέρι. Λείπω οχτώμισι χρόνια σωστά και πολλά έχουν αλλάξει από τότε. Με δυσκολία αναγνωρίζω τα μέρη απ' όπου περνώ, προπάντων γύρω απ' το ρέμα. Ανθρώπους όμως δεν απαντώ πάρα εδώ κι εκεί• όλοι τους είναι κακοντυμένοι, φαντάσματα του εαυτού τους. Η ζωή του στο αντάρτικο, και τέλος στην εμφυλιακή Αθήνα. Και παντού η επιβίωση και τα γράμματα. Η μεγαλύτερη του αγάπη. Συγγραφείς, μεταφράσεις, λογοτεχνικά περιοδικά!

Και κάπως έτσι, μπαίνουν όσοι και όσες αγαπούν τον Γιώργο Κοτζιούλα στον κόσμο του! Και στον κόσμο του κάθε ανθρώπου των γραμμάτων που θαυμάζουν αν ο ίδιος ή άλλοι έχουν γράψει βιογραφίες, γράμματα, ημερολόγια, κριτικές! Και το ταξίδι στη χώρα των γραμμάτων και κυρίως των ανθρώπων τους συνεχίζεται! 

Αγαπητέ Κοτζιούλα: Η ΑΛΛΗΛΟΓΡΑΦΙΑ ΤΟΥ ΠΟΙΗΤΗ ΓΙΩΡΓΟΥ ΚΟΤΖΙΟΥΛΑ (1927-1956), εκδόσεις ΟΔΥΣΣΕΑΣ

ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΟΖΙΟΥΛΑΣ: Ημερολόγια 1941-1948, εκδόσεις ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΠΟΧΗ