Μενέλαος Λουντέμης: Οδός αβύσσου αριθμός 0

Θα αναφωνούσα, "Θεέ μου", αν πίστευα στα μεταφυσικά παραμύθια που μας γεμίζουν το κεφάλι από μικρά παιδιά. Ευτυχώς αυτή την παιδική αρρώστια δεν την κόλλησα ποτέ! Κλείνοντας την τελευταία σελίδα αυτού του βιβλίου δεν μπορώ παρά να σωπάσω, να κλείσω τα μάτια, να ακουμπήσω αυτό το βιβλίο πάνω στο στήθος μου, να το σφίξω και να είναι σαν να αγκαλιάζω και να σφίγγω αυτές τις χιλιάδες ψυχές που πέρασαν από τη Μακρόνησο. Δεν υπάρχουν λόγια. Από την πρώτη σελίδα μια μέγγενη σου σφίγγει το λαιμό και δεν μπορείς να πάρεις αέρα.  Υπάρχουν βιβλία με μαρτυρίες, υπάρχουν μυθιστορήματα σαν αυτό. Υπάρχουν συνεντεύξεις. Αποτυπώνουν την πραγματικότητα. Αυτό όμως εδώ το βιβλίο είναι η Μακρόνησος. Είναι ο Μενέλαος Λουντέμης. Είναι αυτοί, οι πιο αξιοπρεπείς άνθρωποι του τόπου μας... Την ώρα που τα αδέρφια τους από τα βουνά της Ελλάδας έκαναν την έφοδο στον ουρανό, αυτοί κατοικούσαν στην οδό Αβύσσου. Στον αριθμό μηδέν...

Όταν θα τελειώσουν για πάντα τη σταδιοδρομία τους οι θεοί κι αρχίσουν να θεοποιούνται οι άνθρωποι, οι πρώτοι που θα θεοποιηθούν πρέπει να είναι οι μάρτυρες. Και τότε θα χρειαστεί να στηθεί σ' αυτό το νησί ένα πελώριο άγαλμα. Το ομοίωμα του Σίσυφου, που ήταν ο πρώτος άσκοπος πετροκουβαλητής αυτού του κόσμου. Την ποινή αυτή -για να τη βάλουν στη Μυθολογία- σημαίνει ότι δεν τολμούσαν να την κάνουν οι ανθρώποι του απάνω κόσμου και γι' αυτό τη μετέθεσαν στον Άδη όπου όλα επιτρέπονται- ποιος γύρισε για να το διαψεύσει; [...]

Το νησί αυτό που διαδραματίζεται σήμερα η ιστορία μας, είναι το τοπίο όπου το έγκλημα δοξάστηκε σαν ύψιστη αρετή. Όπου μέσα απ' το λαρύγγι του ανθρώπου πέρασαν -για πρώτη φορά στην Ιστορία της Ανθρωπότητας- φθόγγοι άγνωστοι. 

Ήρθε μια νύχτα που το νησί κλυδωνίζεται σαν ακυβέρνητο σκάφος. Αυτή τη νύχτα -οι φθόγγοι αυτοί οι αγνωστοι- ακούστηκαν τόσο δυνατά, που οι μεταλλωρύχοι της αντικρινής πλαγιάς τρόμαξαν και κρύφτηκαν στις στοές τους. Ήταν οχτώ του Δεκέμβρη, χίλια εννιακόσια σαράντα εννέα, χρόνια ύστερα απ' τη γέννηση του γιου μιας χωρικής που τον σταύρωσαν -μια φορά- πάνω σ' ένα ξύλο σ' ένα λόφο της Σιόν, επειδή κουβάλησε μαζί του καινούργιες ιδέες. [...]

Και σαν ξημέρωσε η οχτώ του Δεκέμβρη σύρτηκε απ' τη μια άκρη του νησιού ως την άλλη η πελώρια σκιά του τρόμου. Δήμιοι, νεκροί, πληγωμένοι... κείτουνταν χάμω, μέσα σ' έναν πέτρινο αγρό σπαρμένον με ανθρώπινα κορμιά. Εκείνο το πρωί τα κοκόρια του Λαυρίου -για πρώτη φορά- δε λαλήσαν. Μόνο τα σκυλιά της πόλης ανέβηκαν στο καρβουνόχωμα και κλαίανε όλη τη νύχτα. Όσο για τους ανθρώπους, όλες αυτές τις νύχτες, παρακολουθούσαν τη ζωή απ' τις χαραμάδες... Σάστισαν πως, αυτό που γινόταν αντίκρυ, δεν το είχε γράψει ακόμα η Αποκάλυψη. [...]

Χωρις λόγο, ένα πρωί, κλείσανε ξαφνικά τα σύνορα. Όλα τα καϊκάκια που πηγαινόρχουνταν κουβαλώντας χόρτα, ψωμί και φασόλια, κόψανε τα ταξίδια τους και δέσανε στο μόλο. Η "φοντάνα" το παλιό σκουριασμένο δεξαμενόπλοιο που τους κουβαλούσε νερό, έδεσε κι αυτό σ' ένα ντοκ [...]

-Μα τι πίνουν όλοι αυτοί οι ανθρώποι αντίκρυ;...  ρώτησαν[...] Καπετάνιο, γιατί δεν τους πας νερό;

-Τι να το κάνουν; είπε αυτός χλευαστικά.

-Πως τι να το κάνουν; Άνθρωποι είναι...

-Άνθρωποι, Αμ αν ήταν άνθρωποι δεν θα πουλούσαν την πατρίδα τους!

-Και δεν θα ξαναπάς;

-Πως δεν θα τους ξαναπάω... Ας μου παραγγείλουν και θα τους πάω.

-Και πως θα στο παραγγείλουν;

-Με τις υπογραφούλες τους. Ας υπογράψουν ότι στη Μακρόνησο είδανε το φως, κι εγώ σαλπάρω με το πρώτο. Τι στο διάολο δηλαδή ούτε μια παλιοϋπογραφή δεν αξίζει το νερό μου; [...]

Η φρίκη της Μακρόνησος δεν χωράει σε βιβλία. 

Δύο περιοδικά!

Στον Γ. Σεραφίνο 

Έτσι ακριβώς ένιωσα όταν έπιασα στα χέρια μου το "αρνί"! Θυμήθηκα τον φίλο μου, τον Γ. Σεραφίνο, ένα βράδυ που μπήκε στο καφενείο που αράζει με τρια τεύχη ανά χείρας, του σπουδαίου περιοδικού, "Θεσσαλία στους κοινωνικούς αγώνες". Το πρόσφατο και άλλα δύο πιο παλιά. Τα μάτια του έλαμπαν! Το θυμικό του σε έξαρση! Η ανυπομονησία του να γυρίσει στο σπίτι και να χωθεί στις σελίδες του μεγάλη! Διαβάζοντας το αργότερα θα ανακάλυπτα χάρη σε αυτόν ένα διαμαντάκι! Έτσι πάνε ακόμα αυτά! Από στόμα σε στόμα! Από χέρι σε χέρι! Από καρδιά σε καρδιά όταν αυτές χτυπούν δίπλα δίπλα!

Κάπως έτσι ένιωσα κι εγώ όταν έπιασα στα χέρια μου το "αρνί". Στον ίδιο χώρο διανέμονται και τα δύο! Ένα αδιόρατο, αλλά τόσο υπαρκτό νήμα, απλώνεται και συνδέει κάθε περιοδική προσπάθεια στην επικράτεια του τόπου μας. Περιοδικές προσπάθειες με ένα άλλο περιεχόμενο από τον σκουπιδότοπο που μας περιβάλλει. Εγώ, σαν γέννημα θρέμμα αυτής της πόλης, που αγαπάμε να μισούμε και τη μισούμε αγαπώντας την, με ρίζες βαθιά χωμένες κάτω από την άσφαλτο των δρόμων και τα τσιμέντα των πεζοδρομίων της, περπατώντας και γυρίζοντας κάθε σπιθαμή της, χορταίνοντας γυρίζοντας την και μη αλλάζοντας την προς το παρόν με τίποτα, "ζηλεύω" αυτούς κι αυτές που έχουν ρίζες μακριά από αυτήν, αγαπούν τον τόπο τους τόσο, που προσπαθούν να αναδείξουν τις διαφορετικές πτυχές του και διψώ βαθιά να μάθω για αυτούς. Η λαϊκή μας παράδοση, η λογοτεχνία, οι κοινωνικοί και ταξικοί αγώνες όλων αυτών των περιοχών που ξετυλίγονται μέσα από τις προσπάθειες σε τέτοιου είδους περιοδικά με γοητεύουν. Καταβρόχθισα και τα δύο αυτά περιοδικά! Τα ευχαριστήθηκα! Το νοτισμένο χώμα της Θεσσαλίας μπήκε στα ρουθούνια μου. Είτε ήταν νοτισμένο από τη βροχή είτε από το αίμα. Κάθε τέτοια προσπάθεια μου δίνει μεγάλη χαρά, ζεσταίνει την καρδιά μου και καταλαβαίνω ότι τίποτα δεν τελείωσε σε αυτόν τον τον τόπο...  Φίλη αναγνώστρια και φίλε αναγνώστη αυτού του ιστολογίου δώσε τους μια ευκαιρία! Ή, μάλλον, καλύτερα, δώσε μια ευκαιρία σε σένα!

Τα περιοδικά "Θεσσαλία στους κοινωνικούς αγώνες" και "αρνί" μπορείτε να τα βρείτε στο χώρο "Ευτοπία: περιοδικό- εκδόσεις" στην οδό Ναβαρίνου 17 στα Εξάρχεια.

Βασίλης Βασιλικός: 30 Νοεμβρίου 2023...

Δεκαετία του '80. Το απόγειο της βιντεοκασέτας. Ότι παιζόταν στα σινεμά μετά από λίγο καιρό το νοίκιάζες από τα βίντεο κλαμπ που είχαν κατακλύσει την Αθήνα. Στο σινεμά της γειτονιάς είχα πάει να δω με δύο συμμαθητές μου την ταινία "Ο άνθρωπος της βροχής". Λίγο μετά το διάλειμμα θέλησαν να φύγουμε. Τους κράτησα όσο πιο πολύ μπορούσα. Τελικά φύγαμε. Έχασα το τέλος... Δεν καταλάβαιναν τίποτα. Ήταν η εποχή που στα σινεμά και στα σπίτια κυριαρχούσε ο Ράμπο, ο Ρόκι, οι ελληνικές βιντεοταινίες κι ότι άλλο αμερικανικό σκουπίδι μπορούσε να φανταστεί κανείς. Θυμάμαι ακόμα τα δύο απογεύματα του Σαββάτου, η μέρα δηλαδή που επιτρεπόταν να βλέπουμε βίντεο, τη μητέρα μου το ένα Σάββατο με την ταινία "Ο άνθρωπος με το γαρίφαλο" και το άλλο με το "Ζ". Ταινίες που,  αυτό το παιδάκι του γυμνασίου που ήμουν τότε, με αναστάτωσαν και με συγκλόνισαν βαθιά. Στο μυαλό μου δεν χωρούσε όλη αυτή η αδικία. Ακόμα ηχεί στ' αυτιά μου η "απολογία" του Νίκου Μπελογιάννη. Ακόμα περνάει από τα μάτια μου η σκηνή της ταινίας "Ζ" με τον Γρηγόρη Λαμπράκη να περπατάει ατρόμητος ανάμεσα στους παρακρατικούς. Αυτή την "ενηλικίωσή" μου τη χρωστάω εν μέρει στο σπίτι μου. Και φυσικά ένα μέρος αυτής και στον μεγάλο Βασίλη Βασιλικό για το βιβλίο που έγραψε για τη δολοφονία του Γρηγόρη Λαμπράκη. Γιατί στην εποχή που, οι Λουδοβίκοι που μας κυβερνούν, θέλουν να σβήσουν από τη μνήμη μας όλους τους αγώνες του λαού μας, οι Βασιλικοί, οι Λουντέμηδες, οι Βρεττάκοι, οι Ρίτσοι, οι Αλεξιού, οι Κατηφόρηδες, οι Μαγκλήδες, τόσες και τόσοι συγγραφεις θα μας τοποθετούν στο Πάνθεον, τις γυναίκες και τους άντρες που έγραψαν την όμορφη Ιστορία των αγώνων του τόπου μας...  Τον αποχαιρετώ, με τη μουσική που είναι συνυφασμένη στη συλλογική μνήμη με το βιβλίο του, να κατακλύζει σήμερα όλη μέρα το μυαλό μου... Καλό του ταξίδι λοιπόν....

Gail Holst Warhaft: Επικίνδυνες φωνές. Γυναικεία μοιρολόγια και ελληνική λογοτεχνία

Ο θρήνος είναι παγκόσμιος, τα τελετουργικά του πολλαπλά. Ανάμεσα σ' αυτά, ένα από τα πιο ενδιαφέροντα και λιγότερο αντιληπτά είναι το μοιρολόι. Όταν μιλάμε για μοιρολόι, μιλάμε για πολλά διαφορετικά είδη. Ένα μοιρολόι είναι μια έκφραση θρήνου, αλλά όχι αναγκαστικά του θρήνου για τους νεκρούς. 

Αν ένα πράγμα "ζηλεύω" σε κάποιους ανθρώπους, αυτό είναι η πλατιά καλλιέργειά τους. Πιάνοντας στα χέρια μου αυτό το βιβλίο και όπως κάνω πάντα για συγγραφείς που δεν έτυχε να γνωρίζω, ανέτρεξα στο έργο και στη ζωή της. Στο τέλος επίσης του βιβλίου βρίσκονταν οκτώ πυκνογραμμένες σελίδες βιβλιογραφίας με μικρά γράμματα! Μια γυναίκα από την Αυστραλία που έμεινε μόλις πέντε χρόνια στην Ελλάδα, πέρα από ότι άλλο έχει διαβάσει στη μητρική της γλώσσα, να μαθαίνει ελληνικά και να δείχνει ένα τόσο μεγάλο ενδιαφέρον για τον πολιτισμό του τόπου μας. Αυτό το ζήλο που δεν έχουμε εμείς μιας και κανένα σχολείο, καμία εκπαιδευτική πολιτική δεν μας καθοδήγησε προς τα εκεί. Κι όσοι άνθρωποι ψάχνουν οποιοδήποτε θέμα να είναι κυρίως από βαθύ μεράκι για αυτό. Φαντάζομαι ότι η συγκεκριμένη γυναίκα είχε και τους πόρους και τις κατάλληλες σπουδές που οι πολλοί άνθρωποι δεν μπορούν να κάνουν αλλά παρόλα αυτά όλο αυτό κάτι δείχνει. 

Το θέμα των μοιρολογιών δεν είναι ένα τόσο ελκυστικό θέμα. Ούτε και για μένα που διάβασα αυτό το βιβλίο. Η πρώτη μου επαφή με τα μοιρολόγια ήταν με το αριστουργηματικό βιβλίο ενός άλλου "τρελού" Αμερικάνου ονόματι Κρίστοφερ Κινγκ και με τίτλο "Ηπειρωτικό μοιρολόι", που τα παράτησε όλα όταν έπεσε στα χέρια του ένα 45αρι δισκάκι με μοιρολόγια και εν τέλει πήγε και εγκαταστάθηκε στην Ήπειρο! Σε αυτό το βιβλίο λοιπόν, μια μεγάλη έρευνα σχετικά με τη γυναίκα, βασικό πυλώνα του μοιρολογιού, και την ελληνική λογοτεχνία μπαίνουν θέματα που δεν μπορούσα ποτέ να φανταστώ. Όπως γίνονται και αναφορές σε μοιρολόγια άλλων χωρών που δεν γνώριζα καν ότι είχαν τέτοια λαϊκή παράδοση. Τα παραδείγματα και οι αναλύσεις αρχαίων κειμένων του τόπου μας  μέχρι και τα πολύ νεώτερα λογοτεχνικά κείμενα ανοίγουν ορίζοντες γνώσης. 

Οι αναγνώστριες και οι αναγνώστες που παρακολουθούν πιο συστηματικά αυτό το ιστολόγιο γνωριζουν ότι, όταν μιλάω για βιβλία δεν μιλάω τόσο στεγνά αλλά γράφω κάπως διαφορετικά. Ίσως το θέμα αυτού του βιβλίου να μη μου δίνει τη δυνατότητα να μιλήσω όπως για αλλά βιβλία που έχουν παρουσιάσει τα "φύλλα". Ίσως βέβαια, κι αυτό μάλλον είναι το πιο πιθανό, αυτό που με τρώει εδώ κι δύο μήνες που το έχω τελειώσει, δεν είναι αυτό καθ' αυτό το περιεχόμενό του, που έτσι κι αλλιώς σπουδαίο είναι, αλλά το ότι μια γυναίκα από μια τόσο μακρινή χώρα γοητεύτηκε, στη συγκεκριμένη περίπτωση από αυτό το θέμα, έμαθε τη γλώσσα, έψαξε και διάβασε, διάβασε, διάβασε ατελείωτα για να μας χαρίσει αυτή την πολύτιμη έρευνά της. Μια έρευνα που λίγοι θα διαβάσουν δυστυχώς. Τα μοιρολόγια λογικά θα πεθάνουν, όπως κι άλλα στοιχεία του πολιτισμού πολλών λαών, κι αυτό που θα μας ενώνει με έναν Ιρλανδό, έναν Κινέζο που, κι αυτοί μοιρολόγια τραγουδούσαν κάποτε, με έναν Χιλιανό στην άλλη άκρη της γης που, κι αυτοί τόσο μεγάλη και διαφορετική κουλτούρα από εμάς έχουν, έναν Τούρκο που για χρόνια ζήσαμε με κοινούς λαϊκούς πολιτισμούς θα είναι ένα ακίνητος ομογενοποιημένος ήχος γλώσσας, τραγουδιού, ιδεολογίας... Ένας μονότονος αχός που θα μας αποκοιμίζει και δεν θα μας αφήνει να ονειρευτούμε στη γλώσσα μας, στη μουσική μας, στην κουλτούρα μας, να τραγουδήσουμε κατανοητά τον πόνο και τη χαρά μας... Γι' αυτό κάθε τέτοια έρευνα, σε κάθε γωνιά της γης, σε κάθε γλώσσα, για κάθε διαφορετικό πολιτισμό είναι ένα ανεκτίμητο δώρο. Κι όταν θα πέφτει μια τέτοια μετάφραση στα χέρια μας θα καταλαβαίνουμε ότι ο γείτονας λαός μας ή ένας άλλος λαός μακριά από εμάς αδερφός μας είναι...

Gail Holst Warhaft

Επικίνδυνες φωνες. Γυναικεία μοιρολόγια και ελληνική λογοτεχνία

Εκδόσεις Δωδώνη

Μετάφραση: Άρτεμις Μαθά, Κώστας Βάντζος

Για την Παλαιστίνη... Για όλους τους καταπιεσμένους λαούς του κόσμου... #3

ΑΝΑΣΤΑΣΗ

Να τ' η μεγάλη νύχτα! Καλή νύχτα!

Ψηλά το κυπαρίσσι σε καλεί.

-Ελα, δεν έχει τίποτα να χάσεις

μάιδε να θυμηθείς και να ξεχάσεις.

Πατρίδα; Πουλημένη στο σφυρί!

Λευτεριά; Με χαλκάδες δεν μπορεί!

Παιδιά; Που τα χει ας κλαίει μέχρι θανάτου,

θα ναι σκλαβ' ή προδότες τα ορφανά του!

Έισ' άδειος ήσκιος μέσα σ' όλα τ' άδεια. 

Δεν είναι τόσο μάβρα τα σκοτάδια

του τάφου, όσο τα φέγγη της ημέρας,

τα φέγγη τη σκλαβιάς και της φοβέρας.

Πιο σίχαμ' απ' το κάθε γης σκουλήκι,

οι θεόμορφοι δυνάστες σου και λύκοι. 

Μη λες αφανισμό το θάνατό σου,

αφού δε ζούσες για το εαφτό σου.

Αν έκανες το χρέος σου στο λαό,

σαν ξεχυθεί με πάθος παλαιό

την πάσαν ατιμία να συνεπάρει,

κ' άλλους πολλούς θα χει κ' εσέ μπροστάρη.

Κώστας Βάρναλης: Ελεύθερος Κόσμος"

Διαβάστε ακόμα:

Για την Παλαιστίνη... Για όλους τους καταπιεσμένους λαούς του κόσμου... #2

Για την Παλαιστίνη... Για όλους τους καταπιεσμένους λαούς του κόσμου... #1

Για την Παλαιστίνη... Για όλους τους καταπιεσμένους λαούς του κόσμου... #2

Στον καλό φίλο Αχιλλέα...

...φτάνει ένας ήχος αργός, βραχνός, λυπητερός• λυπητερος που σήκωνε τις τρίχες και σε σπάραζεν, ήχος βγαλμένος σαν από ζωντόβολο, σαν από άνθρωπον• ήχος που κατέβαινε και υψωνόταν, κ' επνιγόταν, και χύνονταν, και δέρνονταν• ήχος που είταν και μίλημα, και ούρλιασμα, και θρήνος, και παράπονο, και κλάψιμο, και γέλιο, και βρισιά, και τραγουδι• τραγουδι τρομασμένης, ξετρελαμένης, απελπισμένης ψυχής. Κ' οι διαβάτες άκουγαν, στέκονταν, ανατρίχιαζαν, αυτιάζονταν, ένιωθαν, κουνούσαν τα κεφάλια κ' έλεγαν ομενας του άλλου:

"Μοιρολόι! ποιος να πέθανε;"

Κωστής Παλαμάς: Θάνατος παλληκαριού 

Σαν ένα μικρό αστέρι μέσα στους εκατομμύρια γαλαξίες να μπούμε από το παράθυρο και να φωτίσουμε τις ιστορίες. Τις ιστορίες που θα κάνουν τον άνθρωπο καλύτερο... Αυτά έγραφαν στο πρώτο παρουσιαστικό κείμενο τους τα "φύλλα". Άλλαξε  λίγο το ιστολόγιο ήταν η καλοπροαίρετη κριτική ενός φίλου κι αναγνώστη. Θα το σκεφτώ του απάντησα. Ανέτρεξα στο πρώτο κιόλας κείμενό μετά την εισαγωγή. Αυτο, για τον μεγάλο Λουις Σεπουλβεδα (που μπορείτε να διαβάσετε εδώ: Luis Sepulveda [1949-2020], τελευταίο ταξίδι για τον κόσμο στο τέλος του κόσμου...). Φόρος τιμής, συναισθηματικό, μα πάνω απ' όλα πολιτικό όπως πολιτικότατη ήταν κι η ζωή αυτού του Χιλιανού Γίγαντα! Η ανάγνωση, η λογοτεχνία είναι πάνω απ' όλα πολιτική. Χωρίς να λείπει η απόλαυση της καλής λογοτεχνίας. Άλλωστε ο Στέφαν Τσβάιχ, ο Ζωρζ Σιμενόν, έτσι όπως μου ήρθαν πρόχειρα στο νου, τι σόι λογοτέχνες ήταν; Σίγουρα όχι πολιτικοί ή "στρατευμένοι". Τα "φύλλα" αγαπούν την ανάγνωση, τη γραφή, την Ιστορία, γράφονται από τον συντάκτη τους με το χέρι βαθιά στην καρδιά. Κι η καρδιά του είναι δοσμένη στην αλλαγή αυτού του κόσμου... Εξ' ου κι αυτές οι αράδες, (και της προηγούμενης κι όσων αναρτήσεων θα ακολουθήσουν) αλληλεγγύης στον Παλαιστινιακό λαό... 

Διαβάστε ακόμα:

Για την Παλαιστίνη... Για όλους τους καταπιεσμένους λαούς του κόσμου... #1

Για την Παλαιστίνη... Για όλους τους καταπιεσμένους λαούς του κόσμου... #1

ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ                            ΙΣΟΤΗΣ

 

                      ΘΟΥΡΙΟΣ

Ως πότε, παλληκάρια, να ζούμεν στα στενά,

μονάχοι, σαν λιοντάρια, στις ράχες, στα βουνά;

σπηλιές να κατοικούμεν, να βλέπωμεν κλαδιά,

να φεύγωμ' απ' τον κόσμον, για πικρή σκλαβιά;

να χάνωμεν αδέλφια, Πατρίδα και γονείς,

τους φίλους, τα παιδιά μας κι όλους τους συγγενείς;

Κάλλιο 'ναι μιας ώρας ελεύθερη ζωη,

παρά σαράντα χρόνοι σκλαβιά και φυλακή!

τι σ' ωφελεί αν ζήσης και εισαι στη σκλαβιά

Στοχάσου πως σε ψένουν καθ΄ώραν στη φωτιά.

[...]

Σ' Ανατολή και Δύσι και Νότον και Βοριά

για την Πατρίδα όλοι να ΄χωμεν μια καρδιά•

στη πίστιν του καθένας ελεύθερος να ζη,

στην δόξαν του πολέμου να τρέξωμεν μαζί.

Βούλγαροι κι Αρβανίτες, Αρμένοι και Ρωμιοί,

αράπηδες και άσπροι, με μια κοινή ορμή,

για την Ελευθερίαν να ζώσωμεν σπαθί,

πως είμαστε αντρειωμένοι, παντού να ξακουσθή.

Οσ΄απ΄την Τυραννίαν πήγαν στην ξενιτειά, 

στον τόπον του καθένας ας έλθη τώρα πια•

και όσοι του πολέμου την τέχνην αγροικούν,

εδώ ας τρέξουν όλοι, Τυράννους να νικούν•

[...]

Λοιπόν, γιατι αργείτε-- τι στέκεσθε νεκροί•

Ξυπνήσατε, μην είσθε ενάντιοι κ' εχθροί.

Πως οι προπάτορες μας ωρμούσαν σαν θεριά,

για την Ελευθερίαν πηδούσαν στη φωτιά,

έτζι κ ημείς αδέρφια, ν' αρπάξωμεν για μια

τ' άρματα, και να βγούμεν απ' την πικρή σκλαβιά!

Να σφάξωμεν τους λύκους, που τον ζυγόν βαστούν 

και Χριστιανούς και Τούρκους σκληρά τους τυραννούν•

στεριάς και του πελάγου να λάμψη ο Σταυρός,

κ' εις την δικαιοσύνην να σκύψη ο εχθρός•

ο κόσμος να γλυτώση απ' αυτήν την πληγή

κ' ελεύθεροι να ζώμεν, αδέλφια εις την Γη!

Ρήγας Βελεστινλής

Το απόσπασμα του ποιήματος μεταφέρθηκε στο μονοτονικό σύστημα κρατώντας παράλληλα την ορθογραφία του πρωτότυπου 

Έλλη Αλεξίου: Βασιλική δρυς. Το χρονικό της εκπαίδευσης (δύο τόμοι)

Ο "μεριδοχάρτης" προορίζεται για σένα, αναγνώστη. Διάβασε ευλαβικά τα ονόματά τους, κράτησέ τους όσο μπορείς στη μνήμη σου και διηγήσου τον ηρωικό τους θάνατο στα παιδιά σου.

Από πού να ξεκινήσω γράφοντας γι' αυτό το δίτομο διαμάντι που έπεσε στα χέρια μου! Τι να πρωτογράψω ή μάλλον τι να γράψω για να μην το αδικήσω! Τριάντα χρόνια έρευνας, μαρτυριών, προσωπικών συναντήσεων, ψαξίματος σε αρχεία μα πάνω απ' όλα προσωπικό βίωμα συνθέτουν όλη αυτή τη σπουδαία έρευνα. Και πιο πάνω απ' όλα γερό στομάχι για να μπορέσει να γράψει για όλα αυτά... Η απόφαση της εύκολη αλλά ο δρόμος δύσβατος. Στρωμένος όχι από πέτρες και βράχους που έπρεπε να διαβεί αλλά από άψυχα βασανισμένα και εκτελεσμένα κορμιά. Κορμιά που όλα τα ρόδα του κόσμου δεν φτάνουν για να τιμήσουν την ανυπολόγιστη και τεράστια προσφορά τους στην εκπαίδευση των παιδιών στα σχολεία και στους ταξικούς αγώνες για ένα κόσμο καλύτερο. Γι' αυτό ευλαβικά κι εγώ, όπως ζήτησε, αφήνω λίγα λόγια εδώ για αυτές και αυτούς... 

Βλέπω ακόμη την πορεία των δασκάλων μας μέσα στο προοδευτικό κίνημα σαν πορεία σε συνεχιζόμενο, ανηφορικό μονοπάτι, γεμάτο αιχμηρές πέτρες κι αγκάθια. Κι αυτούς τους βλέπω φτωχούς, ξυπόλητους και πεινασμένους. Με τριμμένα παντελόνια, με τρύπια μανίκια, ν' ανεβαίνουν το κακοτράχαλο μονοπάτι λαχανιάζοντας, χωρίς να λένε "φτάνει" ή "ως εδώ ήταν".  [...] Σχεδόν στα πενήντα χρόνια της δασκαλικής μου ζωής δε γνώρισα δάσκαλο να φτιάχνει με άνεση ένα κουστούμι. Να σολιάζει τα παπούτσια του δίχως υπολογισμό. Να πίνει κατά τα κέφια του έναν καφέ. Να τρώει ένα κουλούρι με τυρί στις δέκα. Να μη μετράνε τσιγάρα... [...] Και να πρέπει να στέκουνται με αξιοπρέπεια μπρος στα μάτια των παιδιών... [...] Μα από μέσα τους ανάβρυζε ανεξάντλητη δύναμη ηθικής ανωτερότητας. Κι αν τους γέμιζε μια πίστη, μια ιδεολογία, τότε πια, εντελώς φυσικά, υποχωρούσαν οι υλικές ανάγκες για την εξυπηρέτησε του ιδανικού.

Ο λόγος που αποφάσισε να γράψει για τους δασκάλους και τις δασκάλες. Ο "Εκπαιδευτικός Όμιλος" των Γληνού, Τριανταφυλλίδη και Δελμούζου και η μάχη τους για τη δημοτική γλώσσα, τη γλώσσα του λαού, και την πρόοδο. Οι μεταρρυθμίσεις, οι πρώτες απόπειρες οργάνωσης των δασκάλων, τα πρώτα τους θύματα, οι αγώνες τους και το Ιδιώνυμο, οι δικές και οι εξορίες. Η Ρόζα Ιμβριώτη, ο Μενέλαος Λουντέμης, ο δολοφονημένος δάσκαλος Γιάννης Ζεύγος και η συντρόφισσά του Καίτη Ζεύγου, ο δάσκαλος Νίκος Πλουμπίδης, οι εκατοντάδες δασκάλες και δάσκαλοι που σύρθηκαν στα εκτελεστικά αποσπάσματα κατά τη διάρκεια της Κατοχής και κυρίως του μετεμφυλιακού κράτους, οι χιλιάδες κενές θέσεις στα σχολεία όλων των επαρχιών της Ελλάδας επειδή οι  δασκάλες και οι δάσκαλοι  ήταν τρόφιμοι στις φυλακές και τις εξορίες. Και τα παιδιά του φτωχού κόσμου να μένουν αμόρφωτα για να αποτελέσουν φτηνά εργατικά χέρια όπως ομολογούσαν διάφοροι μεγαλόσχημοι. Ονόματα, ονόματα, ονόματα... Ιστορίες, ιστορίες, ιστορίες... Τραγικές αλλά και μεγαλειώδεις παίρνουν από τις σελίδες αυτών των δύο τομών. Φίλη δασκάλα και φίλε δάσκαλε που τυχόν θα διαβάσεις αυτά τα λίγα λόγια ψάξε αυτή την έρευνα και διάβασέ την. Είσαι η συνέχεια όλων αυτών των ηρωικών ανθρώπων. Φίλη αναγνωστρια και φίλε αναγνώστη διάβασε ευλαβικά, όπως μας ζήτησε η Έλλη Αλεξίου, για ανθρώπους σαν τον δάσκαλο  Άγγελο Ελεφάντη , τον μετέπειτα "Καπετάν Θρύλο" και άλλες τόσες και τόσους. Αξίζει, στη μνήμη τους, τον κόπο... 

Στην έδρα του ο δάσκαλος. Παρέδιδε το μάθημα "Η Έξοδος του Μεσολογγίου".

-Και τότε απάντησε, παιδιά μου, στον Κιουτάχη ο 

Στουρνάρας. " Τριακόσια χρόνια ωρέ, τα φοράμε τ' άρματα στο ζουνάρι μας, κι άμα του βαστάει ας έρθει να τα πάρει..."

Και σ' αυτή τη φράση έκοψε το μάθημα προσθέτοντας:

Έτσι την κερδίζουν κι έτσι τη διαφεντεύουν, παιδιά μου, τη Λευτεριά". Και κατέβηκε απ' την έδρα και βγήκε απ' την αίθουσα, αφήνοντας εκεί το δάσκαλο. Βγήκε στο βουνό κι αγαπήθηκε σαν "Καπετάν Θρύλος"...

Διαβάστε ακόμα:

Στη δασκάλα, στον δάσκαλο...

ΕΛΛΗΣ ΑΛΕΞΙΟΥ ΑΠΑΝΤΑ: Έλληνες λογοτέχνες, δοκίμια 1 (γράμμα από τη δασκάλα της δασκάλας μου... #2)

Νηπιακή πολιτική σκέψη... Γράμμα από τον Δημήτρη Γληνό...

Ένα ακόμα "γράμμα" έφτασε στα χέρια μου. Πολλά για την ακρίβεια. Τα εκλεκτά κείμενα από τις εκλεκτές σελίδες του Δημήτρη Γληνού είναι γράμματα της τρίτης και τέταρτης δεκαετίας του προηγουμένου αιώνα. Κείμενα πάνω στην εποχή της γέννας των καινούριων Ιδεών. Των Ιδεών για την ανατροπή του κόσμου. Κείμενα που όπως έχουμε ξαναγράψει αν διαβάζονταν στα πλαίσια της αυτομόρφωσης του λαού μας, μιας και στα σχολεία της τωρινής κοινωνίας δεν διδάσκονται, θα ερχόταν ανάποδα ο ντουνιάς... Παλιά "γράμματα" διαβάζεις έχω ακούσει να μου λένε. Ναι, παλιά απαντάω εγώ! Για να εξηγήσω τον εαυτό μου, εσένα, φίλη και φίλε που μου το λες αυτό, για να καταλάβω γιατί σκέφτομαι έτσι εγώ, ο διπλανός μου, η παρέα που κάθεται απέναντι μου σε ένα καφενείο και συζητά... Από πού προήλθα και φέρομαι έτσι.  Πως κινούμαστε έτσι σαν κοινωνία.  Τα μυθιστορήματα, τα διηγήματα, τα δοκίμια, οι πολιτικές αναλύσεις είναι αυτά τα "γράμματα" από το παρελθόν που τόσο επίκαιρα είναι... Έτυχε λοιπόν στην παρούσα πολιτική συγκυρία που είναι για γέλια και για κλάματα να διαβάσω τη σειρά κειμένων με τίτλο Πολιτική ζωή και πολιτικά κόμματα του μεγάλου δασκάλου, κομμουνιστή, διανοούμενου και μαχητή Δημήτρη Γληνού, που παρουσιάστηκαν στο περιοδικό "Αναγέννηση" που ίδρυσε και διεύθυνε ο ίδιος, σε συνέχειες τους μήνες Φλεβάρη, Μάρτη και Μάη του 1928 και κυκλοφορεί μαζί με άλλα από τις εκδόσεις "Στοχαστή". Ο υπότιτλος αυτής της σειράς ήταν Για να κατανοούμε την εποχή μας. Τα "φύλλα" με περηφάνια αλλά και με θλίψη παρουσιάζουν ένα πολύ μικρό αλλά κατατοπιστικό μέρος του. Με θλίψη γιατί, θα ήθελαν πολύ αυτό να είναι ένα μουσειακό πια κείμενο, μιας και η πολιτική σκέψη του ανθρώπου εκατό χρόνια μετά θα έπρεπε να είχε αλλάξει κατανοώντας την εποχή του... Θα είχε αλλάξει γιατί θα είχε έρθει ανάποδα ο ντουνιάς... Φίλη αναγνώστρια και φίλε αναγνώστη ψάξε το έργο του Δημήτρη Γληνού. Ψάξε τους θησαυρούς που κρύβει. Ψάξε και μάθε για τη ζωή του. Ψάξε στον κόσμο των Ιδεών και στη κόσμο των Νέων Ελληνικών Γραμμάτων της εποχής και δεν θα χάσεις...

Πολιτική ζωή και πολιτικά κόμματα 

Αν εξετάσει κανείς, τι ιδέα έχουν οι περισσότεροι Έλληνες για το λόγο που γεννιούνται τα πολιτικά κόμματα, θα πάρει πολλές απαντήσεις αόριστες, αντιφατικές κι αδικαιολόγητες. Άμα θελήσει να συστηματοποίησει κάπως τις απαντήσεις αυτές, θα φτάσει σε δύο βασικές αντιλήψεις.

Η πρώτη λέει: Υπάρχει ένας ιδανικός σωστός τρόπος για να διοικηθεί ο τόπος και στα εξωτερικά και στα εσωτερικά του ζητήματα. Μια είναι η ορθή η πολιτική. Υπάρχουν ακόμη και μερικοί άνθρωποι, που η μόρφωση, η ικανότητα, η καταγωγή τους ή η φιλοδοξία τους τους δίνει το δικαίωμα να παρουσιαστούν στο λαό μας και να πουν: "Εμείς είμαστε ικανοί να εφαρμόσουμε την ορθή πολιτική". Αυτοί είναι οι πολιτικοί αρχηγοί. Και τότε γύρω σαυτούς μαζέβονται πρώτα πρώτα τα πολιτικά στελέχη, πολιτεβόμενοι κάθε τόπου, και έπειτα ο λαός. Το μάζεμα αυτό γύρω από τους αρχηγούς γίνεται ανάλογα με την εχτίμηση που έχουμε για την ικανότητα τους και την ηθική τους υπόσταση. Έτσι ο κάθε πολίτης κι ο κάθε πολιτεβόμενος διαλέγει τον αρχηγό του. Άμα χάσει την καλή ιδέα που έχει για τον αρχηγό του, πάει σε άλλον. Έτσι γίνονται τα πολιτικά κόμματα. Η διαφορά αναμεταξύ τους, είναι διαφορά ικανότητας και ηθικής υπόστασης των αρχηγών. [...]

Σύμφωνα με την πρώτη αντίληψη, ένα κόμμα είναι καλό, άμα έχει πνευματικά δυνατούς και ηθικούς αρχηγούς. Γιατί αυτοί μας δίνουν περισσότερη εγγύηση, που θα βρουν και θα εφαρμόσουν τη σωστή πολιτική στο κάθε ζήτημα. Έτσι, κριτήριο γίνεται η προσωπική αξία των ανθρώπων, που διευθύνουν ένα κόμμα. Και επειδή ο καθένας διεκδικεί για τον εαυτό του την προσωπική αυτή άξια, έτσι κατ' ουσίαν το κάθε κόμμα έχει για προϋπόθεση, πως οι αντίπαλοι του είναι ανίκανοι ή ανήθικοι. Και όσοι πίνουν, επειδή δε διοικείται καλά ο τόπος ζητούν για θεραπεία "ηθικούς χαρακτήρες". Άμα τους αποχτήσουμε, θα εφαρμόζεται η σωστή πολιτική και όλα θα πηγαίνουν καλα. 

Είναι φανερό πως όποιος πιστεύει σαυτή την αντίληψη ούτε καταλαβαίνει ούτε μπορεί ποτέ να καταλάβει τίποτε από την πολιτική ζωή και κανενός τόπου. Είναι μια παιδιάτικη πρωτόγονη αντίληψη, που δε βλέπει κανένα, απολύτως κανένα, από τους πραγματικούς παράγοντες της ομαδικής ζωής. Η αντίληψη αυτή αντικρίζει τα πολιτικά φαινόμενα με πολύ απλοϊκότερο μάτι από τον άγριο, που προσπαθεί να εξηγήσει τα φυσικά φαινόμενα τοποθετώντας πίσω από κάθε πράμα, που κινείται, ένα Θεό. Και όμως την αντίληψη αυτή έχει όχι μόνο ο αμόρφωτος κοσμάκης. Πολλοί σπουδαίοι ηθικολόγοι και αναμορφωτές της ζωής μας και μέσα σαυτούς και εκείνοι οι αστείοι, που πρόβαλαν υψώνοντας για αναμορφωτικό ιδανικό τη νηπιακή "αγνότητα", σαυτή την κατηγορία ανήκουν. Πραγματική η θεωρία του είναι νηπιακή. Αν είναι και αγνή δε μας ενδιαφέρει να το εξετάσουμε. Αυτό το πολύ θα μπορούσε να ενδιαφέρει κανένα ηγούμενο μοναστηριού, που θα του έκαναν αίτηση να μπουν στο μοναστήρι του.

Δημήτρης Γληνός, "εκλεκτές σελίδες, τόμος τέταρτος.

Το κείμενο μεταφέρθηκε στο μονοτονικό σύστημα κρατώντας παράλληλα την ορθογραφία του πρωτότυπου 

Στη δασκάλα, στον δάσκαλο...

Στη μνήμη της κομμουνίστριας δασκάλας μου Καίτης...

Της κοινωνίας το παλάτι χτίσε δασκάλα και δάσκαλε! Και τα θεμέλια τα βαθιά που θα βάλεις να είναι γερά, σαν αυτά που προσπάθησε ο ήρωας δάσκαλος του Τσινγκίζ Αϊτμάτοφ, στη νεοσύστατη τότε Σοβιετική Ένωση, εκεί που επικρατούσε η πλήρης αγραμματοσύνη. Να είναι γερά σαν του μεγάλου παιδαγωγού του τόπου μας Δημήτρη Γληνού, της Έλλης Αλεξίου, των εκατοντάδων εκτελεσμένων δασκάλων, γυναικών και αντρών, της Εθνικής Αντίστασης και του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας. Του κλάδου με τους περισσότερους νεκρούς στον αγώνα. Να χτίσεις γερά θεμέλια σαν αυτούς τους ταπεινούς. Θεμέλια για την κοινωνική ευημερία, για την καλυτέρευση της ζωής όλων. Δώσε μόρφωση, πνευματική καλλιέργεια, δίδαξε την αλληλεγγύη. Σμίλεψε τις ψυχές τους δασκάλα και δάσκαλε για να υπάρξει ένας άλλος κόσμος, ένας άλλος πλανήτης. Σκάψε βαθιά και θα σε θυμηθούν κάποτε, όπως κι εγώ θυμάμαι συχνά την κομμουνίστρια δασκάλα μου, που θεμέλια γερά προσπάθησε να μας βάλει...

Στον Δάσκαλο 

Σμίλεψε πάλι δάσκαλε ψυχές,

ό,τι σ' απόμεινε ακόμη στη ζωή σου,

Μην τ' αρνηθείς! Θυσίασε το ως τη στερνή πνοή σου!

Χτισ' το παλάτι, δάσκαλε σοφέ!

Κι αν λίγη δύναμη μες στο κορμί σου μένει,

Μην κουρασθείς. Είν' η ψυχή σου ατσαλωμένη.

Θέμελα βάλε τώρα πιο βαθιά,

Οπλισμός μην μπορεί να τα γκρεμίσει. 

Σκάψε βαθιά. Τι κι αν πολλοί σ' έχουνε λησμονήσει ;

Θα θυμηθούνε κάποτε κι αυτοί 

Τα βάρη που κρατάς σαν Άτλαντας στην πλάτη,

Υπομονή! Χτίζε, σοφέ, της κοινωνίας το παλάτι!

Κωστής Παλαμάς 

Η ΓΥΝΑΙΚΑ ΣΤΗ ΜΑΧΗ ΤΟΥ ΓΡΑΜΜΟΥ

Στις νέες αυτές γυναίκες, στα κορίτσια αυτά της αγροτιάς, στις υπέροχες αυτές μαχήτριες του ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΟΥ ΣΤΡΑΤΟΥ ΕΛΛΑΔΑΣ. Αθάνατες!

Η κορωνίδα, το αποκορύφωμα, το ανώτερο σημείο όπου θα έβαζε τέλος στα όνειρα του μεγαλύτερου μέρους του λαού για κοινωνική δικαιοσύνη δεν πέτυχε. Η επιχείρηση "ΚΟΡΩΝΙΣ", έτσι όπως ονομάστηκε από τον μοναρχοφασιστικό στρατό, με επικεφαλείς Αμερικανούς ανώτατους στρατιωτικούς, θα τελείωνε σε τρεις με τέσσερις εβδομάδες το πολύ. Η τάξη θα επανερχόταν. Το μεγάλο φαγοπότι της ελληνικής αστικής τάξης και των συνεργατών των Γερμανών δεν θα κινδύνευε από τους "κατσαπλιάδες". Έτσι ονόμαζαν τον οργανωμένο (με υπεράνθρωπες προσπάθειες στα μέτρα του δυνατού) Λαϊκό Στρατό. Κι έτσι θα τελείωνε την ανώτερη μορφή ταξικού πολέμου στον τόπο μας. Οι είκοσι μέρες έγιναν όμως εβδομήντα. Δεν υπολόγιζαν όμως ότι, δίχως τανκς, αεροπλάνα, μόνο μ' όλμους πολυβόλα και ψυχή σαν του Λαϊκού Στρατού, οι αντάρτισσες και οι αντάρτες θα τους ξεφτίλιζαν. Ο ελιγμός από τον Γράμμο στο Βίτσι σε μια νύχτα, σαν τη σημερινή εβδομήντα πέντε χρόνια πριν (20 προς 21 Αυγούστου 1948) τους έφερε παραζάλη. Τα "φύλλα" όμως εδώ θα σταθούν σ' ένα άλλο ζήτημα. Σε αυτό της συμβολής της γυναίκας στη μάχη του Γράμμου. Που είναι και γενικότερο όσον αφορά τη συμμετοχή της και τη "μάχη" της ισότητας σε μια τόσο μακρινή εποχή! Με χαρά και περηφάνια παρουσιάζουν ένα μικρό μόνο μέρος του κειμένου (της ή του)  Ρ.Ζ. από το περιοδικό Δημοκρατικός Στρατός (τεύχος 9, Σεπτέμβριος 1948) που εκδιδόταν από τον Ιανουάριο του 1948 έως τον Σεπτέμβριο του 1949.

Εβδομήντα μέρες ο Λαϊκός Στρατός μας από Σμόλικα και Γράμμο κουρέλιασε τ' αμερικανικά και μοναρχοφασιστικά σχέδια για εξόντωση του.  [...]

Σ' αυτήν τη μεγάλη λαϊκή εποποιία που γράφτηκε με αγώνα και θυσίες σε τούτες τις βουνοκορφές, σ' αυτό το λαϊκό θαύμα του Γράμμου, αληθινά θαυματούργησε και η γυναίκα. Στη μεγάλη αυτή μάχη που έδωσε και δίνει η πατρίδα μεγάλωσε πολύ η συμβολή και η απόδοσή της. Δείχτηκαν οι αντάρτισσες μας μια σοβαρή δύναμη του Δ.Σ. Δεν είναι υπερβολή να πει κανείς πως το χαρακτηριστικότερο, το πιο βαθειά συγκινητικό σ' αυτό λαϊκό μεγαλείο του Γράμμου είναι ο μαζικός ηρωισμός, η αυτοθυσία, η υπεράνθρωπη προσπάθεια της γυναίκας, τέτοια που δεν έχει ξαναδεί η ιστορία μας.

Εδώ πάλεψαν και νίκησαν• το φόβο, την κούραση, την αρρώστια, τον ύπνο και τον πόνο. Εδώ στάθηκαν πλάι στ' αδέρφια τους αξίες πολεμίστρες του λαϊκού επαναστατικού μας στρατού κι έδωσαν θανατερά χτυπήματα στον εχθρό.  [...]

Με την παληκάρια και τον ενθουσιασμό τους έγιναν οι μαχητριες η ψυχή στα τμήματά τους. Λοχαγοί της 108 ταξιαρχίας έλεγαν "εγώ είμαι που στην αρχή δίσταζα και δεν ήθελα νάχω στο λόχο μου κοπέλες, μα τώρα αν δεν εξασφαλίσω αντάρτισσες στις ομάδες μου δεν ξεκινώ στη μάχη, γιατί σαν μπουν μπροστά με τον ενθουσιασμό τους ξεσηκώνουν ακόμα πιο πολύ τη μαχητικότητα και το φιλότιμο όλων των μαχητών".

Είναι ατελείωτα τα παραδείγματα ηρωισμού και μαχητικότητας που φθάνουν απ' όλα τα τμήματα και τις μονάδες.

Η Βουλίκα Πίτσα από ένα ύψωμα πολέμησε μόνη της πέντε ώρες και υποχώρησε κανονικά, αφού ξόδεψε όλες τις ταινίες και πέντε χειροβομβίδες, κουβαλώντας στην πλάτη τον βαριά τραυματισμένο διμοιρήτη της. Πήρε έπαινο από το Γ.Α. (ΓΕΝΙΚΟ ΑΡΧΗΓΕΙΟ)

Η δεκαοχτάχρονη Πέπη, το παλληκάρι όπως τη φωνάζουν όλοι, έγινε σύμβολο στον Κλέφτη. Μ' ανοιχτά ακόμα τα τραύματα της τόσκασε από το νοσοκομείο και ξαναγύρισε στη μάχη, ζήτησε να πάει ελεύθερος σκοπευτής. Κάθε τμήμα έχει τις δικές του ηρωίδες, μαχήτριες, ολμίστριες, πολυβολίστριες, συνδέσμους, σαμποτέρισσες, σ' όλα τα όπλα. Κάθε τμήμα έχει τη δικιά του ηρωίδα που σκοτώθηκε πολεμώντας παλληκαρίσια τον εχθρό κι έδωσε το αίμα της θεμέλιο για τη λευτεριά της πατριδας.είναι δεκάδες τα γυναικεία στελέχη που έπεσαν ηρωικά στις μάχες αυτές, είναι εκατοντάδες οι τραυματισμένες μας συντρόφισσες που καίγονται απ' τη λαχτάρα να ξαναγυρίσουν γρήγορα στα τμήματα.

Στις βουνοκορφές του Γράμμου πολέμησαν οι Μακεδόνισσες, οι Ρουμελιώτισσες, οι Θεσσαλές με το ίδιο πείσμα κι αφοσίωση πολέμησαν αδελφωμένες με τις σλαβομακεδόνισσες που δόθηκαν μαζικά κι ολόψυχα στον αγώνα, κι όλες μαζί με την παλληκάρια τους αποδείξανε πόσο μεγάλη δύναμη για τον αγώνα μας έγινε η γυναίκα. 

Πλάι στις μαχήτριες το ίδιο ηρωικά εκτελούν το χρεος τους σ' όλες τις άλλες υπηρεσίες του στρατού οι αντάρτισσες μας

Η τηλεφωνήτρια Θωμαΐ Κυφοπούλου σύρθηκε μέσα στον κατακλυσμό του εχθρικού πυροβολικού και κουκουλωμενη από τα χώματα που σήκωναν οι εκρήξεις ένωσε το κομμένο καλώδιο

Η νοσοκόμα Σουλτάνα Ροδοπούλου του 547 τάγματος μέσα στον καπνό και το χαλάζι απ'  τις σφαίρες αρπάζει τους τραυματίες και τους μεταφέρει στην πλάτη της.

Παντού στους λόχους οχύρωσης, στα νοσοκομεία, στις μεταφορές στα συνεργεία δουλεύουν υπερεντατικά [...] Και δεν είναι μόνο οι αντάρτισσες. Όλες οι γυναίκες των χωριών πρωτοστατούν στον παλλαϊκό συναγερμό από το κοριτσάκι ως τη γριά, μέσα στη φωτιά και το σίδερο. Μεταφέρνουν τους τραυματίες μας, σκάβουν τα χαρακώματα, ρίχνονται στη μάχη της σοδειάς, προσφέρουν την περιουσία τους στο στρατό, στα παιδιά τους. [...]

Αυτός ο πρωτοείδωτος ηρωισμός έχει την εξήγησή του.

Βασανίστηκε σκληρά απ' το φασισμό η γυναίκα, καταδιώχτηκε, βιάστηκε, έδωσε αίμα, πόνεσε διπλά, γι' αυτήν και για τους δικούς της, τον μίσησε μ' όλη δύναμη της ψυχής της και τον πολέμησε. [...]

Μα ακόμα ο ηρωισμός της δυναμώνει γιατί είδε μέσα στη φωτιά του αγώνα να σπάζουν οι παληές αλυσίδες που την εσένα, ν' αποχτάει ισότιμη θέση, ν' αναγνωρίζονται τα δικαιώματά της, να της ανοίγεται ο δρόμος στη ζωή. Πολεμάει μ' όλες τις δυνάμεις, με τέτοια αυτοθυσία και φανατισμό, γιατί βλέπει πως από τώρα μπήκε η βάση της αυριανής ευτυχισμένης ζωης. 

Βλέπει τις χθεσινές χωριατοπούλες σαν τη διμοιρίτισσα Βούλα Τσολάκη άξια να οδηγάει τους άντρες της στις δύσκολες αποστολές και νάρχεται πρώτη στην πολεμική άμιλλα [...]

Βλέπει τη μοδιστρούλα Ελευθερία Ιωαννίδου να γίνεται άξιος ηγέτης, πολιτικός επίτροπος τάγματος, το παράδειγμα και το καμάρι των μαχητών.

Αυτή που δίσταζε να περάσει μπροστά απ' το καφενείο του χωριού και κανείς δε ζητούσε τη γνώμη της, τώρα ορμάει μπροστά με το πολυβόλο, διαφωτίζει χιλιάδες με τον τηλεβόα της κι αιχμαλωτίζει άντρες του εχθρού.

Έμαθε να κυβερνάει στο χωριό της, να γίνεται ηγέτης του λαού σαν τη Λαμπρινή του επαρχιακού Κόνιτσας. Αυτή η καινούρια θέση που καταχτάει η γυναίκα με την πάλη της και της την αναγνωρίζει το λαϊκό κράτος κι οι συναγωνιστές της είναι μια αστείρευτη πηγή του ηρωισμού της. [...]

Με τη μεγάλη της συμβολή στο Γράμμου η γυναίκα ξερίζωσε σε μεγαλύτερο ακόμα βαθμό την υποτίμηση από τον εαυτό της και από τους συναγωνιστές της. Οι περισσότεροι διοικητές και μαχητές μιλούν με θαυμασμό και συγκίνηση για τις μαχήτριες μας και στηρίζονται σ' αυτές. Οι ίδιες απόχτησαν αυτοπεποίθηση και συνείδηση της δύναμής τους.[...]

Έγινε καλή δουλειά, στελέχη και μαχήτριες έδειξαν πως κατάλαβαν ότι σήμερα εδώ στον πόλεμο είναι η θέση τους, άξια πολεμούν και πραγματοποιούν το πανεθνικό σύνθημα "Όλοι στ' άρματα! Όλοι για τη νίκη!"

Ρ.Ζ.

[Διατηρήθηκε η ορθογραφία του πρωτότυπου]

Η καταφυγή...

Απογοήτευση πάνω στην απογοήτευση αυτός ο τόπος. Αυτή η γη. Ο άνθρωπος. Λίγες οι μέρες που μπορείς να βρεθείς έξω από το βούισμα του κόσμου είτε μακριά από την πόλη είτε μικρές μικρές στιγμές στην καταφυγή στα "γράμματα μας". Γιατί οικουμενική είναι ανάγκη της καταφυγής σε αυτά. Στον τόπο μας στα Νέα Ελληνικά Γράμματα. Στους άλλους τόπους στα δικά τους. Να παρηγορηθούμε στην ολότελη σιωπή τους, για ν' ανασάνουμε κάποιες στιγμές, για να σκεφτούμε και να οργανώσουμε το μεγάλο μυστικό που δεν έχει έως τώρα γροικηθή... Κι έτσι να έρθει ανάποδα ο ντουνιάς...

Και μια μέρα μόνος βρέθηκα, 

έξω από το βούισμα του κόσμου•

σε μιας λίμνης άκρη, εγώ, ασυντρόφτετος,

μόνος, εγώ κι ο εαυτός μου•

κ' έβλεπα τα ολόστρωτα νερά,

και μαζί τα βάθια τα δικά μου,

κι άνθιζε ανθός μέσα στην καρδιά μου

πιο απαλό το να το πω καημό,

πιο βαθύ για να το κάνω έννοια•

και τριγύρω αχνό το δειλινό

την παιδούλα ώρα κοίμιζε

σε αγκαλιά μενεξεδένια.

Και είταν όλα ασάλευτα•

και οι λευκοί λωτοί οι απανωτοί

και ο ψιλόλιγνος ο καλαμιώνας,

άνθια, πολυτρίχια, και όλα,

μέσ' στα βάθη σα να τα 'βλεπες

μιας λιγνοζωγράφιστης εικόνας.

Και όλα σώπαιναν ολότελα,

και είταν η μεγάλη η σιωπή 

της μεγάλης πλάσης που έσκυψε 

κ' έβαλε τ' αυτί 

για ν' ακούση το μεγάλο μυστικό 

που δεν έχει ως τώρα γροικηθή.

Κωστής Παλαμάς, (απόσπασμα από το ποίημα "Ο ΔΩΔΕΚΑΛΟΓΟΣ ΤΟΥ ΓΥΦΤΟΥ")

Το απόσπασμα μεταφέρθηκε στο μονοτονικό σύστημα

Κυριακάτικο αναγνωσματάκι #3

Ευλογημένος είναι ο άνθρωπος που ταξίδεψε στις Κυκλάδες πριν αυτές έρθουν στο χάλι αυτό που είναι σήμερα. Μπορεί τα καράβια να ήταν καρυδότσουφλα, ιδιαίτερα αυτά που έκαναν τα εσωτερικά δρομολόγια, μπορεί οι ώρες να ήταν ατελείωτες για να φτάσεις στον προορισμό σου, αλλά μόλις πατούσες το πόδι σου σ' αυτόν, με μια ματιά ξεκουραζόσουν. Ο Πλατύς Γιαλός της Σίφνου χωρίς ίχνος κτίσματος, ο Άγιος Προκόπης της Νάξου που έφτανες από έναν χωματοδρομο, ο Κέδρος της Δονούσας που τον προσέγγιζες από ένα μονοπάτι που ξεκινούσε από την παραλία του νησιού, η Αντίπαρος, το κάμπινγκ της Σαντορίνης με τα λεωφορεία να περνούν φορτωμένα στον ουρανό μπαγάζια και σκηνές, το πρωτόγονο κάμπινγκ της Σύρου, η Αμοργός, η Ηρακλειά και άλλα τόσα και τόσα μέρη που θα γνώρισες εσύ, πιο μεγάλη φίλη αναγνώστρια και φίλε αναγνώστη. Σήμερα, οι Κυκλάδες που προλάβαμε οι πιο παλιές γενιές δεν υπάρχουν πια... Ο καπιταλισμός είναι ένα αχόρταγο τέρας...

Με μεγάλη χαρά παρουσιάζουν σήμερα τα "φύλλα", στην ενότητα Κυριακάτικο αναγνωσματάκι, μία άλλη ματιά των Κυκλάδων από τον Γίγαντα των Νέων Ελληνικών Γραμμάτων, Φώτη Κόντογλου. Το απόσπασμα που ακολουθεί είναι μέρος από το πιο εκτενές διήγημα ΤΑ ΝΗΣΙΑ ΤΟΥ ΑΡΧΙΠΕΛΑΓΟΥ, που βρίσκεται στο βιβλίο ΤΑΞΕΙΔΙΑ των εκδόσεων ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΊΟΥ. Σίγουρα δεν δίνει όλη την εικόνα του διηγήματος αλλά είναι μια μικρή γεύση του. Είναι η δεύτερη φορά που τα "φύλλα" παρουσιάζουν έργο του Φώτη Κόντογλου. Την πρώτη ανάρτηση ενός άλλου θησαυρού του, μπορείτε να τη διαβάσετε εδώ. Φώτης Κόντογλου: Το Αϊβαλί η πατρίδα μου. Καλή κυριακάτικη καλοκαιρινή ανάγνωση λοιπόν!

ΤΑ ΝΗΣΙΑ ΤΟΥ ΑΡΧΙΠΕΛΑΓΟΥ 

Τούτα τα νησιά λεγότανε στ' αρχαία Κυκλάδες, επειδής βρίσκουνται ολόγυρα στο μικρό νησάκι της Δήλος, που το 'χανε οι αρχαίοι Έλληνες για αγιασμένο [...]. Τη θάλασσα που τα λούζει τη λέγαμε Αιγαίο Πέλαγο, και σαν ήρθανε οι Φράγκοι, τότες τη βγάλανε Αρχιπέλαγο, δηλαδή Αρχαίο Πέλαγο.

Κοιτάζοντάς τα απάνου στη χάρτα, όπως είναι σκορπισμένα ανάμεσα στις δύο μεγάλες στεριές, την Ασία απ' τη μιά μεριά και την Ευρώπη απ' την άλλη, τα πλάθεις με τη φαντασία σου σαν γλάστρες φουντωμένες, που ξεβγαίνουνε απ' τα γαλαζούμενα πρόσχαρες και δροσολουσμένες. Σαν ταξιδεύεις όμως και τα δης από κοντά, βλέπεις πως σ' έβγαζε ψεύτη η φαντασία σου. Γιατί οι περσότερες από τούτες τις λουζάμενες πάπιες του πελάγου είναι βράχια θαλασσοδαρμένα και χώματα χέρσα και ξερά, π' απάνω τους φυτρώνουνε οι κάπαρες κ' οι αρμυρίθρες, και παραμέσα τ' αγκάθια, οι σκοίνοι κ' οι ασφάκες. Η θάλασσα, θεριό ανήμερο και φοβερό, ολοένα φυσομανά και πέφτει απάνω τους απ' ούλες τις μεριές, μα πιο πολύ από το βοριά κι απ' τη νοτιά, σώνει και καλά να τα καταπιή. Ωστόσο, κείνα στέκουνται ριζωμένα βαθιά στ' άπατα των απάτων, μέσα στα μελανά βάθη της άβυσσος, και ξεπετούνε κατά τον ουρανό τις πετρένιες κεφαλές τους αγριέμενα ενάντια στην αμάχη του πελάγου, σαν Ακρίτες γινατεμένοι που διαφετεύουνε πεισματικά τούτα τα ξεμακρυσμένα καστέλλια του στεριανού βασιλείου. Γιατί και τούτες οι νεροζωσμένες στεριές μοιάζουνε σαν κάστρα τιτανικά, που 'χουνε τους κάβους για τάμπιες κουρντισμένες αγνάντια σ' ούλα τα σημάδια της μπούσουλας.

Τέτοιος σκληρός κι αδιάκοπος πόλεμος γίνεται μέρα νύχτα ανάμεσα νερό και γης. Ποιος μπορεί να παρατηρήσει το μεγαλείο του; Οι θάλασσες μελανές κ' αναμαλλιασμένες γιουργιάρουνε απανωδιαστές απ' το έρμο πέλαγο, και σα φτάξουνε σιμά στ' ακούνητα βράχια, σαλτάρουνε απάνω τους σαν κριγιάρια βγάζοντας τέτοια μουγκρητά, που κάνουνε να τρέμη κι η πιο αντρειωμένη καρδιά. Μα τα θεόρατα τούτα φρούρια βαστάνε από τότε πο 'γίνε ο κόσμος. Ολοτρόγυρα είναι σιγουριασμένα με κάβους θεόρατους, που κι ο γλάρος ζορίζεται να πάρη βουτιά, κι ανοιχτά κατά το πέλαγο, είναι σκόρπιες κοφτερές μέρες που αξίζουμε και κόβουμε τον οχτρό πριν ακόμα καλοζυγώσει.

Ωστόσο, μ' όλο που στο μάτι φαίνεται πως τα νερά μάταια πασκίζουνε να πατήσουνε και να βουλιάξουνε τις στεριές, πάλε αυτά είναι οι νικητές. Γιατί τα στρατέματα της θάλασσας δε σώνουνται, κι αναιώνια κοπανίζουνε τα βράχια και τα μαδάνε σπυρί με σπυρί [...] τόσο, που πολεμάνε αντρειωμένα εκατό χρόνια μέρα-νύχτα μισή είτε μιάν οργιά τόπο, πολλές φορές και μια πιθαμή, κατά τη σκληρότη που θα βρούνε. Έτσι δουλεύοντας υπομονετικά, αλλάζουνε την όψη της στεριάς, κι ολοένα την ξεπλύνουνε και τη λιγοστεύουνε. [...]

Αυτά γίνουνται στις ακρογιαλιές, που ' ναι σα να λέμε οι γωνιακές πέτρες των νησιών. Στα παραμέσα της στεριάς μπροβάλνουνε το ' να πίσω από τ' άλλο τα βουνά κ' οι βράχοι, έχοντας στη μέση την πιο ψηλή κορφή, που λες κ' είναι ένας μεγάλος πύργος όπου κάθεται ο αφέντης π' ορίζει τ' ανεμοδαρμένο κάστρο. 

Εξόν από κανενα καράβι που βολτατζάρει ανοιχτά από τούτες τις ερμες θαλασσοβραχιές, ψυχή δε βρίσκεται ένα γύρω. Σάμπως τι δουλειά έχει ο άνθρωπος εδώ χάμω; 

Διαβάστε ακόμα:

Κυριακάτικο αναγνωσματάκι #1

Κυριακάτικο αναγνωσματάκι #2