Ο Μαραντόνα στη σκιά και στο φως...

Στον Τάκη, το σύντροφό μου στις ατελείωτες ώρες του παιχνιδιού...

Όχι, κανείς δεν κλαίει, κανείς δεν θρηνεί μόνο για τον άνθρωπο, μόνο για τον ποδοσφαιριστή. Κλαίνε και γι' αυτόν. Στην πατρίδα του κυρίως. Και στη δεύτερη πατρίδα του ίσως. Τον ιταλικό Νότο. «Κλαίνε» σίγουρα όμως τα παιδιά που μεγάλωναν και έπαιζαν μπάλα -μπάλα όπως κι αυτός και όχι ποδόσφαιρο- τη δεκαετία του '80 στις αλάνες, στις πλατείες, στη μέση των δρόμων ανάμεσα στα λίγα τότε αυτοκίνητα. Θρηνούν για τα περασμένα πια όνειρά τους... Μαραντόνα, Μαραντόνα, Μαραντόνα φώναζαν όταν άρχιζαν τις τρίπλες, προσπαθώντας να περάσουν παίκτες, δέντρα, κολώνες, εμπόδια που εμφανίζονταν στους κάθε είδους χώρους που μετατρέπονταν σε Μαρακανά και Γουέμπλεϊ... Τα όνειρά τους το βράδυ που ξάπλωναν στο κρεβάτι ήταν να βάλουν όσα περισσότερα γκολ μπορούσαν... Γιατί στα μάτια των αγοριών εκείνης της μακρινής δεκαετίας, ο Μαραντόνα, ήταν ο «τυχοδιώκτης» που εφορμούσε στα λασπωμένα γήπεδα κι αυτά στις λασπωμένες αλάνες...

Αργότερα μεγαλώνοντας, κατάλαβαν όσα απ' αυτά ήθελαν να καταλάβουν, ότι ο Μαραντόνα ήταν και κάτι άλλο... Ένα στρεβλό ίσως, αλλά σίγουρα, υπαρκτό αποκούμπι των φτωχών ανθρώπων στον ιταλικό Νότο και τις φτωχογειτονιές του Μπουένος Άιρες. Ένας τυχοδιώκτης που θορυβούσε πολλές φορές άσκοπα και άλλες για όλους τους λόγους του κόσμου δίκαια, τα έβαζε με τους ισχυρούς, νικιόταν από τους δαίμονές του... Μια φωτισμένος από το φως του κόσμου και μια καταπλακωμένος από τη σκιά του εαυτού του... Η ζωή όμως καλύτερη είναι όταν κυνηγάς όνειρα και χίμαιρες, καταστρέφεσαι και ξανασηκώνεσαι. Κάπως έτσι, όπως όταν μικρός στην μπάλα έχανες και το μόνο που σκεφτόσουν ήταν πως την επόμενη φορά θα νικήσεις...

https://www.youtube.com/watch?v=JyPtyJO7K3s

Το παρακάτω αφήγημα «Τα τραγούδια της περιφρόνησης» συμπεριλαμβάνεται στο εξαιρετικό βιβλίο του Eduardo Galeano «Το ποδόσφαιρο στη σκιά και στο φως», από τις εκδόσεις ΠΑΠΥΡΟΣ και σε μετάφραση Ισμήνης Κανσή.

Ο χάρτης δεν το έχει, αλλά υπάρχει. Είναι αόρατο, αλλά βρίσκεται εκεί. Υπάρχει ένα Τείχος που κάνει το Τείχος του Βερολίνου να μοιάζει αστείο: ορθώνεται και χωρίζει αυτούς που έχουν από αυτούς που δεν έχουν, διαιρεί τον κόσμο σε Βορρά και Νότο, κι επίσης οριοθετεί σύνορα στο εσωτερικό της κάθε χώρας και της κάθε πόλης. Όταν ο Νότος έχει το θράσος να πηδήσει αυτό το τείχος για να βρεθεί εκεί που δεν πρέπει, ο Βορράς του υπενθυμίζει βίαια που είναι η θέση του. Το ίδιο συμβαίνει και με τις εισβολές από τα καταραμένα μέρη κάθε χώρας και κάθε πόλης.

Το ποδόσφαιρο, καθρέφτης των πάντων, αντικατοπτρίζει αυτή την πραγματικότητα. Στα μέσα της δεκαετίας του '80, όταν η Νάπολη έπαιζε το καλύτερο ποδόσφαιρο στην Ιταλία χάρη στη μαγεία που ασκούσε ο Μαραντόνα, το κοινό του Βορρά αντέδρασε ανασύροντας τα παλιά όπλα της περιφρόνησης. Οι Ναπολιτάνοι σφετεριστές της απαγορευμένης δόξας κέρδιζαν τα τρόπαια που ανήκαν στους ανέκαθεν ισχυρούς, γι' αυτό και ο Βορράς τιμώρησε την ασέβεια του όχλου από τον Νότο. Στις κερκίδες του Μιλάνου και του Τορίνο τα πανό εξαπέλυαν ύβρεις και μοχθηρία: Ναπολιτάνοι, καλώς ήρθατε στην Ιταλία, Βεζούβιε, ποντάρουμε σε σένα.

Και με περισσότερη ένταση παρά ποτέ, ήχησαν τα τραγούδια παιδιά του φόβου κι εγγόνια του ρατσισμού:

Βρομιά και δυσωδία

ακόμα και τα σκυλιά το βάζουν στα πόδια

έρχονται οι Ναπολιτάνοι

χολεριασμένοι και σεισμόπληκτοι

ποτέ δεν πλύθηκαν με σαπούνι

Νάπολη σιχαμένη, Νάπολη χολέρα

όλης της Ιταλίας η ντροπή.

Το ίδιο συμβαίνει και στην Αργεντινή με την Μπόκα Τζούνιορς, που είναι η αγαπημένη ομάδα των φτωχών με τα σγουρά μαλλιά και το μελαμψό δέρμα. Εισέβαλε μαζικά στην αριστοκρατική πόλη του Μπουένος Άιρες από τους χερσότοπους της ενδοχώρας ή τις γειτονικές χώρες. Οι οπαδοί των αντίπαλων ομάδων ξορκίζουν τον φοβερό δαίμονα:

Ξέρουμε πως η Μπόκα Τζούνιορς πενθεί

γι' αυτό είναι όλοι μαύροι.

Να τους σκοτώσουμε όλους, 

βρομερούς και τιποτένιους, 

και να τους πετάξουμε στο ποτάμι.

https://www.youtube.com/watch?v=NpY07KmMiw0

    

                Στις λεωφόρους του Μπουένος Άιρες

                τρίζουν και λιώνουν πανάκριβα λουστρίνια

                κι ο Μαραντόνα σ' ένα άλλο όνειρο

                χορεύει τάνγκο με της Μπόκα τα χαμίνια...

          

Ιούλιος Βερν

Ποιο παιδί που αναζητούσε να περιπλανηθεί στις περιπέτειες των σελίδων ή -μάλλον καλύτερα- ποιος γονιός που ήθελε να βουτήξει στην αναγνωστική θάλασσα το παιδί του, δεν το έριξε στο αρχιπέλαγος του Ιουλίου Βερν! Κανείς είναι η απάντηση! Και κάπου εκεί ξεκινάει το ταξίδι! Κι από το αρχιπέλαγος βρίσκεσαι ξάφνου στον ωκεανό των προτάσεων, των παραγράφων, των σελίδων. Των βιβλίων του Ιουλίου Βερν. Και είσαι μικρός. Και μένεις με ανοιχτό το στόμα. Όχι μόνο με τις τρελές περιπέτειες των ηρώων του αγαπημένου σου πια συγγραφέα, αλλά με τις προβλέψεις του για το μέλλον! Να διαβάζεις για μια τόσο παλιά, στα παιδικά σου μάτια, εποχή και να μην πιστεύεις πως μπόρεσε ένας άνθρωπος να μαντέψει τόσο καλά τις εικόνες από το μέλλον! Και μαζί με τις θαυμάσιες εικονογραφήσεις που πλουτίζουν τα βιβλία του, περνούν μπροστά από τα μάτια σου αερόστατα, τα έγκατα της γης, καράβια που ταξίδευαν σε άγνωστες θάλασσες, εξωτικά και έρημα νησιά, περίεργα διαστημόπλοια που από τη γη έφταναν στη σελήνη... Κι από τον κόσμο της φαντασίας, να παρατάς το βιβλίο για να γυρίσεις την υδρόγειο, αν ήσουν τυχερός και είχες, ή να ψάξεις στο χάρτη τα εντελώς άγνωστα μέρη σε όλα τα μήκη και πλάτη της γης!

Ο Ιούλιος Βερν είναι για όλους και όλες εμάς που αγαπάμε την ανάγνωση και τα βιβλία, ο άνθρωπος που μας μύησε σε αυτή τη μαγεία. Τη μαγεία της ανάγνωσης, τη μαγεία των φανταστικών κόσμων που όλο και γυρίζουμε μέρες και μέρες μέσα σε αυτούς και των χιλίων διαφορετικών ζωών που ζούμε μέσα από αυτά. Ζωών που ένας μη αναγνώστης δεν θα ζήσει και δεν θα κατανοήσει ποτέ πως είναι να ζεις τη δική σου και, σε ένα παράλληλο προσωπικό σου σύμπαν, μια άλλη που την αλλάζεις κάθε λίγες μέρες... Και γι' αυτό, πάντοτε θα έχει μια θέση στην καρδιά μας, την παιδική κάποτε, μα μεγάλη τώρα πια...

Γιάννης Μαγκλής: Οι κολασμένοι της θάλασσας.

«Χαρισμένο στους ταπεινούς συντρόφους μου τους σφουγγαράδες» γράφει ο Γιάννης Μαγκλής στην αρχή του βιβλίου του «Οι κολασμένοι της θάλασσας».

Ιστορίες και διηγήματα για τη σκληρή ζωή στην Κάλυμνο. Τους σφουγγαράδες που έφευγαν κάθε Απρίλιο για έξι μήνες. Για τις γυναίκες τους, που έμεναν πίσω με την αγωνία για το αν θα επιστρέψουν οι άντρες τους. Για τις απάνθρωπες συμπεριφορές των καπεταναίων στα πληρώματά τους. Για το σκάφανδρο και το οξυγόνο που τελείωνε στις βούτες, για τους σακατεμένους που άφηνε η «μηχανή», για το λιμάνι που γέμιζε από κόσμο με την προσμονή του καϊκιού το φθινόπωρο, για τα λίγα λόγια του γράμματος από τη μακρινή Μπαρμπαριά, για το ψάρι που «έφαγε» πολλούς... Ένα ταξίδι στον σκληρό κόσμο αυτών των ανθρώπων... Αλλά και ένα ταξίδι στο πάθος για τη θάλασσα, στις ακρογιαλιές, στα μακρινά μέρη. Σε έρωτες, που τους χώριζε για έξι μήνες, η άλλη ερωμένη, η θάλασσα...

Ο Θωρής ο στενόκαρδος, ο Αλέξης ο ατρόμητος σφουγγαράς, ο κατατρεγμένος Βαγγέλης ο βουτηχτής, ο Καπετάν-Αντώνης, οι γυναίκες, τα παιδιά, οι μανάδες, είναι άνθρωποι που πάλεψαν να προκόψουν και να ζήσουν ανθρώπινα.

Γι' αυτό λοιπόν και είναι χαρισμένο σε αυτούς από τον συγγραφέα που έζησε και δούλεψε μαζί τους...

Ιάκωβος Καμπανέλλης: Το μεγάλο μας τσίρκο...

Πάμε κι εμείς στην αυλή του φθινόπωρου
πίσω από τα πετρωμένα στάχυα του καλοκαιριού
πάμε κι εμείς στα παιδιά που κοιμήθηκαν 
κάτω από τα ματωμένα νύχια του περιστεριού 
πάμε να δεις την αυλή που μεγάλωσαν

Δυο παιδιά ερωτευμένα 
δυο παιδιά του καημού

Ορέστη απ' τον Βόλο
Μαρία απ' την Σπάρτη
γυρεύω το γιο μου
Μαρία απ' την Σπάρτη
Ορέστη απ' τον Βόλο
την κόρη μου θέλω

Δυο παιδιά ερωτευμένα 
δυο παιδιά του καημού

Ορέστη απ' τον Βόλο

Μαρία απ' την Σπάρτη

γυρεύω το γιο μου

Μαρία απ' την Σπάρτη

Ορέστη απ' τον Βόλο

την κόρη μου θέλω

https://www.youtube.com/watch?v=ZFYhKKQnZxk

Μεγάλα νέα σου φέρνω από κει πάνω

περίμενε μια στάλα ν' ανασάνω

και να σκεφτώ αν πρέπει να γελάσω,

να κλάψω, να φωνάξω ή να σωπάσω.

Οι βασιλιάδες φύγανε και πάνε

και στο λιμάνι τώρα κάτω στο γιαλό,

οι σύμμαχοι τους στέλνουν στο καλό.

Καθώς τα μαγειρέψαν και τα φτιάξαν

από ξαρχής το λάκκο τους εσκάψαν

κι από κοντά μας οι μεγάλοι μας προστάτες,

αγάλι αγάλι έγιναν νεκροθάφτες

και ποιος πάλι πληρώνει τα σπασμένα

και πως να ξαναρχίσω πάλι απ' την αρχή

κι ας ήξερα τουλάχιστον γιατί.

Το ριζικό μου ακόμα τι μου γράφει

το μελετάνε τρεις μηχανορράφοι.

Θα μας το πουν γραφιάδες και παπάδες

με τούμπανα, παράτες και γιορτάδες.

Το σύνταγμα βαστούν χωροφυλάκοι

και στο παλάτι μέσα οι παλατιανοί

προσμένουν κάτι νέο να φανεί.

Στολίστηκαν οι ξένοι τραπεζίτες,

ξυρίστηκαν οι Έλληνες μεσίτες.

Εφτά ο τόκος πέντε το φτιασίδι,

σαράντα με το λάδι και το ξύδι

κι αυτός που πίστευε και καρτερούσε,

βουβός φαρμακωμένος στέκει και θωρεί

τη λευτεριά που βγαίνει στο σφυρί.

Λαέ μη σφίξεις άλλο το ζωνάρι,

μην έχεις πια την πείνα για καμάρι.

Οι αγώνες πούχεις κάνει δε φελάνε

το αίμα το χυμένο αν δεν ξοφλάνε.

Λαέ μη σφίξεις άλλο το ζωνάρι, 

η πείνα το καμάρι είναι του κιοτή,

του σκλάβου που του μέλλει να θαφτεί.

https://www.youtube.com/watch?v=eFhLb0r_kCg

Μήτσος Ευθυμιάδης: Ο φονιάς

Ένα χειμωνιάτικο βράδυ, στην οδό Νάξου στα Πατήσια, ένας ευγενικός και γενναιόδωρος άνθρωπος μου άνοιξε μια πόρτα στον κόσμο του. Τον κόσμο του θεάτρου του... Στη «Θεατρική σκηνή» του. Από τότε τον συνάντησα ξανά, «επισκέφτηκα» πάλι τον κόσμο του.

Τον είδα να ερμηνεύει το φονιά, του Μήτσου Ευθυμιάδη. Να μπαίνει την πρώτη μέρα της αποφυλάκισής του στο μικροαστικό σαλόνι της αδελφής του. Της παντρεμένης και ήσυχης αδελφής του. Μαζί του ο Ταρζάν, συγκρατούμενός του. Οι δύο πρώην φυλακισμένοι, το μικροαστικό συγγενικό ζευγάρι δικάζουν και δικάζονται... Η «ηθική» και η ηθική. Η «καλή» και η «κακή» κοινωνία. Η πραγματική φυλακή και η «φυλακή» της κανονικής ζωής. Η αντρική και η γυναικεία «τιμή». Ο φονιάς είναι μια ανελέητη, κοινωνική και πολιτική κριτική του κόσμου εκείνης της εποχής. Ενός κόσμου που καλά κρατεί έως σήμερα... 

Ένα βράδυ λοιπόν, σε μια ηλεκτρονική περιήγηση, μου άνοιξε πάλι την πόρτα του. Αυτή τη φορά στην τηλεοπτική εκδοχή του. Στο Θέατρο της Δευτέρας. Που μαζί με τη ραδιοφωνική εκδοχή του είναι ένας από τους πολιτιστικούς θησαυρούς του τόπου μας. 

Αυτό το διαμαντάκι λοιπόν αξίζει να διαβαστεί και να ιδωθεί!

https://www.youtube.com/watch?v=HVB1RH6hr6A

Τι τον θέλουν αυτόν το «δαίμονα»;

Ποιος είναι ο άνθρωπος που γράφει; Που δημοσιεύει. Που γεμίζει τα φύλλα, τις άσπρες σελίδες, τις οθόνες τώρα πια. Ποιο σκοπό υπηρετεί με την τόση έκθεση του εαυτού του; Κανέναν. Είναι άδολος. Και μιλάμε γι' αυτόν που δε ζει από τα γραπτά του. Αυτόν που θα σηκωθεί αξημέρωτα πριν πάει στη δουλειά για να γράψει. Που θα στερηθεί τον ύπνο του για να γράψει αφού τελειώσει η μέρα, οι πεζές υποχρεώσεις, η προσπάθεια να «αναστήσει» τα παιδιά του. Αυτόν τον άνθρωπο γυρεύουμε. Να καταλάβουμε τι τον θέλει αυτόν το «δαίμονα» της γραφής. Αυτόν που μπήκε μέσα του και τον οδηγεί σε ένα δρόμο, σε μια περιοχή, χωρίς να προσδοκά κάποιο όφελος με τη χυδαία έννοια του σήμερα. Αυτή η φωνή του, που βγαίνει πάνω στο χαρτί, ήταν μυστική. Την κουβαλούσε μέσα του από μικρό παιδί. Κανείς δεν τη μάντευε. Ήταν ο μυστικός ποταμός που κυλούσε στα έγκατα της γης και έκανε εύφορες ολόκληρες περιοχές του «είναι» του, χωρίς να φανερώνεται στους υπόλοιπους η πηγή. Και ξάφνου φανερώθηκε. Δίνει ομορφιά στη ζωή μας. Τη βάζει στο δρόμο του ονείρου, της φαντασίας, της φυγής από την πραγματικότητα. Την αποδίδει και μέσα της καθρεφτίζεται κι η δική μας. Αλλά μας παρουσιάζει και τον πραγματικό κόσμο.  Τον σκληρό ή τον όμορφο. Οι ιστορίες του είναι οι δικές μας ιστορίες. Οι λέξεις του είναι πολλές φορές γραμμένες με μια πένα βουτηγμένη στο ίδιο του το αίμα, την πίκρα, τον πόνο, τη χαρά, την ανθρωπιά. Βουτηγμένη στο ίδιο μελάνι που γράφουν όλοι οι άνθρωποι τη ζωή τους. Αλλά το πιο σημαντικό είναι ότι γράφει για τον εαυτό του, αλλά και για όλους εμάς. Και το «αποτύπωμα» του πάνω στο χαρτί είναι  το ίδιο χρήσιμο με το ψωμί, το σπίτι και το νερό. Μας θυμίζει ότι η ζωή δεν είναι μόνο αγώνας γι' αυτά. Την κάνει να είναι και όνειρο και παραμύθι και ομορφιά... Γιατί στον σκληρό κόσμο που ζούμε οι άνθρωποι έχουμε ανάγκη και το όνειρο και το παραμύθι και την ομορφιά... Αυτός είναι ο δαίμονάς τους λοιπόν και να γιατί τον θέλουν...